نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی
3 اشتغال در دانشگاه
4 رییس مرکز تحقیقات.ارزشیابی.اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The purpose of this study was to survay quality of implementation of internal evaluation of the educational departments of Shahid Beheshti University. The research method is descriptive of survey type and its purpose is applied research. The statistical population of this study was 70 faculty members of the 17 groups that conducted the internal evaluation of Shahid Beheshti University. 59 of them were selected using Morgan table and simple random sampling method. For data collection, a researcher made questionnaire was used and for analyzing the data, descriptive and inferential statistics (one-sample T, multivariate analysis of variance and post-hoc LSD test) were used. The findings of this study showed that from the viewpoint of faculty members of Shahid Beheshti University, the quality of the dimensions of the "input domain and the process of implementation of the internal evaluation plan" was higher than the average, the quality of "the field of implementation of the internal evaluation plan", lower than the average and quality "The implications of implementing an internal evaluation plan" are modest. Also, reviewing the views and opinions of the faculty members regarding the quality of implementation of the internal evaluation project indicated that some of the effective and positive points of implementation of the internal evaluation project in the educational groups of Shahid Beheshti University include: Improvement of the quality of the educational and research activities of the group, realistic and comprehensive planning and targeting, students' empowerment and empowerment of the members of the group, interaction and participation of members in the affairs of the group, identification and recognition of the strengths and weaknesses of the group, Granting independence and empowerment to the group, internal and external needs assessment and some issues and problems implementing the internal evaluation plan in the educational groups of Shahid Beheshti University include: Lack of follow up, action and feedback from the implementation of the plan, lack of coordination and co-operation among the various parts of the university. Weakness awareness and information about the processes and objectives of the project to the members of the group, Lack of implementation of results and findings of project implementation at the level of educational groups, lack of funds and human capital to implement the plan.
کلیدواژهها [English]
بررسی کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی از دیدگاه اعضای هیئتعلمی [1]
فاطمه نصراللهینیا[2] ،*محمد یمنی دوزی سرخابی[3]،محبوبه عارفی[4]، رضا محمدی[5]
تاریخ دریافت: 14/03/1397
تاریخ پذیرش : 16/09/1398
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی از نوع همزمان قیاسی و هدف آن در زمره تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری مورد مطالعه 70 نفر از اعضای هیئتعلمی 17 گروه مجری طرح ارزیابی درونی دانشگاه شهید بهشتی بودهاند که از این میان، 59 نفر با استفاده از جدول مورگان و به روش تصادفی طبقهای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات لازم از پرسشنامه محقق ساخته و برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی و استنباطی(T تک نمونهای، تحلیل واریانس چند متغیره و آزمون تعقیبی LSD) استفاده شد. همچنین برای تعیین روایی پژوهش حاضر از روایی صوری استفاده شده است و برای اطمینان یافتن از پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مقدار پایایی پرسشنامه 98 % برآورد شد. یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت ابعاد «حوزه درونداد و فرایند اجرای طرح ارزیابی درونی» بالاتر از حد متوسط، کیفیت«حوزه برونداد اجرای طرح ارزیابی درونی»، پایینتر از حد متوسط و کیفیت «پیامدهای اجرای طرح ارزیابی درونی» در حد متوسط است. همچنین بررسی دیدگاه و نظرات اعضای هیئتعلمی در مورد کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی بیانگر آن بود که برخی از نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی عبارتاند از: بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه، برنامهریزی و هدفگذاری واقعبینانه و روشن و جامع، دانشافزایی و توانمندسازی اعضای گروه، تعامل و مشارکت اجتماعی اعضاء در امور گروه، شناسایی و شناخت نقاط قوت و ضعف گروه، اعطای استقلال و اختیار به گروه، نیازسنجی درونی و بیرونی و برخی از مسائل و مشکلات اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی عبارتاند از: فقدان پیگیری، اقدام و بازخورد از اجرای طرح، عدم هماهنگی و همکاری مطلوب بخشهای مختلف اجرائی دانشگاه ضعف آگاهیبخشی و اطلاعرسانی از فرایندها و مقاصد طرح به اعضای گروه، فقدان کاربست نتایج و یافتههای اجرای طرح در سطح گروههای آموزشی، کمبود بودجه و سرمایه انسانی برای اجرای طرح .
واژه های کلیدی: ارزیابی درونی، دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت، گروههای آموزشی
مقدمه
امروزه نظام آموزش عالی هر کشور، نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن کشور ایفا میکند و تعداد قابل توجهی از افراد به طور مستقیم یا غیرمستقیم به نحوی با فعالیتهای یاددهی- یادگیری در این نظامهای آموزشی سروکار دارند."با توجه به گستردگی و پوشش وسیع فعالیتهای نظام آموزشی، ارزیابی و استفاده از نتایج آن به عنوان بازخورد برای سیاستگذاری، تصمیمگیری و اجرا و همچنین دستیابی به کیفیت نظامهای آموزشی ضرورت دارد." (نوری پور و مالکی،2:1394). در این میان، ارزیابی درونی میتواند به عنوان یک رویکرد مناسب در ارزیابی برنامه آموزشی بخشها، گروهها یا دانشکدههای مختلف دانشگاههای کشور مورد استفاده قرار گیرد. در واقع توسعه دانشگاهی را نمیتوان بدون درک از کیفیت وضعیت محیط درونی و بیرونی، برنامهریزی کرد؛ همچنین، قدرت تشخیص برنامهریزان و مدیران از وضعیت گروههای آموزشی دانشگاهی خود که یکی از مهمترین اجزاء سیستم دانشگاهی محسوب میشوند، متکی به فرایند ارزیابی و ارزیابی درونی گروههای آموزشی است. بنابراین همانطور که در شکل شماره (1)، ملاحظه میشود، کارکردهای مدیریت آموزش عالی همچون(اجرای فعالیتهای آموزشی، برنامهریزی توسعه آموزشی و سازماندهی فعالیتهای آموزشی) با نظارت و ارزیابی آموزشی ارتباط مستقیم و دوسویهای دارند.
نظارت و ارزیابی آموزشی
برنامهریزی توسعه آموزشی اجرای فعالیتهای آموزشی
سازماندهی فعالیتهای آموزشی
شکل (1) کارکردهای مدیریت آموزشی(بازرگان، 18:1393)
دادههای ناشی از اجرای صحیح این فرایند که به صورت گزارش ارزیابی درونی عرضه میشود، میتواند گام مؤثری در کمک به خودتنظیمی امور گروههای آموزشی و افزایش اثربخشی کارآیی نظام آموزش عالی بردارد و از آنجا که گروه آموزشی، هسته اصلی فعالیت هر دانشگاه به شمار میرود، نقش ارزیابی درونی در شناخت قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدهای آن میتواند به عنوان مبنای برنامهریزی آموزشی و بهبود کیفیت دانشگاهی منظور شود"(گزارش ارزیابی برونی گروه مدیریت و برنامهریزی آموزشی دانشگاه تهران،1389).
بنابراین، اجرای طرح ارزیابی درونی، ابزاری جهت ترسیم میزان تطابق برنامههای آموزشی با وضعیت موجود آن در هر گروه آموزشی است که منجر به مشارکت اعضای هیئتعلمی در بهبود کیفیت گروه و برنامهریزی فعالیتهای آینده میشود.
در این راستا مدیریت کلان دانشگاه از طریق اقدامات و حمایتهایی همچون ایجاد تحولات ساختاری در جهت ارزیابی و تضمین کیفیت و فرایندهای اعتباری در دانشگاه، استقرار یک نظام برنامهریزی مبتنی بر انطباق فرایند ارزیابی کیفیت با ویژگیهای زمینهای واحدهای دانشگاهی و... میتواند نقش مؤثری در بهبود ارزیابی کیفیت دانشگاهی و بهتبع آن ارزیابی درونی گروههای آموزشی ایفا کند. درواقع ارزیابی درونی به عنوان یکی از معیارهای سنجش کمیت و کیفیت فعالیتهای علمی مؤسسات علمی و آموزشی در کشور ما از قدمت چندانی برخوردار نیست. بهطوریکه "دفتر نظارت و ارزیابی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1374 برای آشنایی با مفهوم ارزیابی مستمر جهت بهبود کیفیت در آموزش عالی ایران پیشقدم شد. این دفتر با برگزاری نشستها، گردهماییها و کارگاههای آموزشی درباره ارزیابی آموزشی و کاربرد آن برای بهبود کیفیت تدریس، یادگیری و عرضه خدمات بهداشتی- درمانی اشتیاق برخی اعضای هیأت علمی، دانشگاههای علوم پزشکی را نسبت به استفاده از ارزیابی برانگیخت و حاصل اجرای کارگاههای یادشده تدوین طرح پیش- پژوهش ارزیابی درونی در سال 1375 و اجرای آن در شش گروه آموزشی دانشگاههای علوم پزشکی بود"(هاشمی و پورامینزاد،8:1390) و سپس این تجربه در سایر دانشگاهها به بوته آزمایش گذارده شد. در حال حاضر، در بسیاری از گروههای آموزشی، ارزشیابی درونی صورت میگیرد و این فرآیند در سطح دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور اشاعه یافته است. یکی از دانشگاههایی که این طرح در گروههای آموزشی آن اجرا شده دانشگاه شهید بهشتی است که با استناد به اطلاعات سازمان سنجش، از میان 71 گروه آموزشی این دانشگاه، 42 گروه آموزشی(26 گروه آموزشی علوم انسانی، 8 گروه آموزشی علوم پایه، 5 گروه آموزشی فنی مهندسی و 3 گروه آموزشی هنر) مجری طرح ارزیابی درونی بودهاند و برای اجرای طرح داوطلب شده بودند. اما تاریخچه ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی نشان میدهد که در مورد وضعیت انجام ارزیابی درونی در گروههای آموزشی مجری، گزارش نهایی توسط گروهها ارائه نشده است. آنچه قابلتوجه است این است که بر اساس اطلاعات بهدستآمده از معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی، طرح ارزیابی درونی در این دانشگاه بهصورت مداوم انجامنشده است و در سال 86-1385 این طرح تنها یکبار در میان هفده گروه آموزشی صورت گرفته است؛ این در حالی است که اثربخشی فرایند ارزیابی درونی به استمرار و پیوستگی آن است.
از سوی دیگر، پیشینه پژوهش نشان از تلاش برخی محققان چه در داخل و چه در خارج از کشور برای بررسی کیفیت طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی در ابعاد متفاوت دارد. برفرض مثال، نتایج مطالعات و پژوهشهای زیر، تأکید بر بینقص بودن و اثربخشی فرایند ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهها دارند:
اسحاقی و محمدی(1391)، در پژوهش خود باهدف بررسی نظرات اعضای هیئتعلمی دربارهی نقش ارزیابی درونی در توسعه فرهنگ کیفیت در آموزش عالی، نشان داد که از نظر اعضای هیئتعلمی، ارزیابی درونی بیشترین نقش را در سنجش میزان تحقق اهداف گروه آموزشی داشته است. نتایج حاصل از پژوهش بازرگان(40،1389) با عنوان" ارزیابی مستمر برای بهبود کیفیت دانشگاهی: نگاهی به یک دهه تجربه در نظام آموزش عالی ایران" نیز نشان داد که انجام ارزیابی درونی در گروه مدیریت و برنامهریزی دانشگاه تهران موجب شد که همکاری میان اعضای گروه تقویت شود و کار گروهی آنان افزایش یابد. همچنین گروه نسبت به روندهای برونگروهی، چالشها، فرصتها و عوامل اجتماعی بازدارنده در راه تحقق اهداف خودآگاهی بیشتری به دست آورد. ترکزاده و همکاران(27،1392) در پژوهش خود با عنوان " بررسی اثربخشی طرحهای ارزیابی درونی اجراشده درگروههای آموزشی دانشگاه شیراز. " بیان داشتند که هم افرادی که مجری طرح ارزیابی درونی میباشند و هم رؤسای گروههای آموزشی دانشکدهها اذعان داشتهاند که میزان پذیرش طرح ارزیابی در بین اعضاء بسیار بالا بوده است و اهداف و چهارچوبهای مشخص برای برنامهریزیهای لازم برای انجام این طرح وجود داشته است. یافتههای تحقیق فراستخواه (33،1395) با عنوان" زمینههای فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران و نقش ارزیابی درونی در بهبود کیفیت آن" نشان داد که عمل ارزیابی درونی به شرطی که نه به شکل صوری، بلکه با نگرش انتقادی و مشارکت جدی اعضای هیئتعلمی انجام بشود، در جو گروه آموزشی دانشگاهی و فضای کاری و فرهنگ دانشگاه تأثیراتی مثبت بر جای میگذارد. نتایج مطالعه آندرسون(2008)، بر مناسب بودن الگوی ارزیابی بر بهبود کیفیت آموزش تأکید دارد و نشان میدهد که 70 درصد از نمونه انتخابی وی، ارزیابی درونی را در بهبود کیفیت آموزشی و اعتباربخشی مناسب دانستهاند. استافیل بیم(77،2014)، در مطالعه خود به این امر اشاره کرد که ارزیابی درونی موجب میشود نهادهای آموزشی از نتایج عملکرد خود در قبال انجام این وظیفه آگاه شوند و در صورت لزوم اصلاحات لازم را انجام دهند و به همین دلیل این فرایند ارزیابی باید بهگونهای انجام شود که کاملاً پاسخگو، مستند، قابلدسترس و مبتنی بر استانداردهای کیفیت باشد. همچنین، یافتههای پژوهشهای زیر بیانگر این بودهاند که فرایند ارزیابی درونی در دانشگاهها با چالشها و نقدهایی مواجه شده است:
بازرگان(11،1386) در پژوهش خود با عنوان " ساختار سازی برای ارزیابی کیفیت نظام آموزش عالی ایران: از واقعیت تا آرمان " نشان داد که کوششهایی که در سالهای اخیر برای تشکیل ساختار ارزیابی کیفیت در نظام آموزش عالی کشور بهعملآمده است، بیشتر متمرکز بر امور سازمان سنجش کشور و یا دفتر نظارت و ارزیابی استوار بوده است و هنوز در مقایسه با کشورهای دیگر بهطور اثربخش به ایجاد یکنهاد کشوری کمک نکرده است. مختاریان و محمدی(110،1389) در پژوهش خود با عنوان" چالشهای استقرار ساختار ارزیابی کیفیت در آموزش عالی ایران" به این نتیجه رسیدند که فعال نبودن کمیتههای ارزیابی درونی در سطح دانشگاهها، عدم مشارکت اعضای هیئتعلمی گروههای ذیربط در اجرای ارزیابی درونی، عدم وجود پایگاه اطلاعاتی مناسب و بهروز در اکثر دانشگاهها و مؤسسهی آموزش عالی و افزایش زمان گردآوری دادههای موردنیاز عوامل مورد ارزیابی درونی از چالشهای فراروری ایجاد نظام تضمین کیفیت کشور است. اسحاقی و حسینی(233،1386) در پژوهش خود با هدف بررسی نگرش اعضای هیئتعلمی نسبت به تأثیر ارزیابی درونی در بهبود کیفیت گروههای آموزشی دانشگاههای شهر تهران به این نتیجه رسیدند که مهمترین موانع در اجرای اثربخش ارزیابی درونی در نظام دانشگاهی ایران، نبود ساختار سازمانی مناسب ارزیابی، عدم تفویض اختیار به گروههای آموزشی و به تبع آن عدم تعهد و الزام نسبت به اجرای ارزیابی درونی و فقدان مکانیسمهای ترغیبی و انگیزشی در اجرای طرح مذکور است. بنجامین و همکاران [6](2012) در تحقیق خود بیان داشتند که در انجام ارزیابی درونی باید از برداشتهای شخصی، تعصب و ذهنیتهای غلط و انتظارات غیر واقعی جلوگیری شود و محدودیت زمان و منابع و تهدید اعتبار طرح ارزیابی درونی، از چالشها و موانع ارزیابی درونی شمرده میشود. تانگ[7](2014) در مطالعه خود با هدف بررسی چگونگی تأثیر ارزیابی درونی به عنوان یک روش سیستماتیک در بهبود برنامه و سازمان، به این نتیجه رسید که فقدان مطالعات تجربی در مورد شیوهها و اقدامات ارزیابی درونی در آموزش عالی و تمرکز بیشتر بر سیاستهای مبتنی بر شواهد، پاسخگویی سازمانی و بهبود برنامه در مؤسسات تحصیلات متوسطه در اونتاریو، از محدودیتهای مشکلساز پژوهش بوده است. جورژیو و راسنر[8](2000)، در مطالعهشان، ارزیابیهای درونی دانشگاهی را از منظر ارتقای کاراییها و اثربخشی برنامهریزی دانشگاهی برای بازارکار و صنعت و نبود قابلیت مقایسه مورد نقد قرار دادهاند و بیان داشتند که فرایند و روشهای اجرایی طرح ارزیابی درونی مورد پوشش و حمایت قرار نمیگیرد.
از اینرو، با توجه به یافتههای پژوهشهای ذکر شده، باید گفت که فرایند اجرای ارزیابی درونی به عنوان رویکردی جهت آشکار نمودن جنبههای مختلف کیفیت (درونداد، فرآیند، برونداد و پیامد) نظام دانشگاهی، برنامهریزی توسعه در جهت شرح و بیان پیشرفتها، حل مسائل و ترغیب به تغییر وضعیت موجود، میتواند زمینه را در جهت تضمین کیفیت کارآمد و اثربخش گروههای آموزشی دانشگاهها و ارتقای کیفیت عملکرد آنها، فراهم نماید و منجر به سازماندهی فعالیتهای آموزشی با توجه به نیازها و شرایط گروههای آموزشی شود و آنها را در جهت خودتنظیمی امور مختلف، یاری رساند؛ در واقع، کیفیت اعتبارسنجی آموزش عالی بهطور کلی و ارزیابی درونی به طور ویژه به مشارکتهای تحقیقاتی و خلاقیت اعضای گروههای آموزشی، توجه مستمر و پیگیری مداوم به خودارزیابی و خودتنظیمی امور، استخدام حرفهای کارکنان و آموزش ضمن خدمت آنان نیازمند است؛ چراکه از طریق فرایندهای حسابرسی و فرمهای کمیگرا نمیتوان به اطلاعات واقعی در خصوص کیفیت آموز عالی پی برد.(زابو[9]،2017). همچنین قابل ذکر است که برای اجرای انجام اثربخش ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهی، ارزشیابی آموزش عالی باید با توجه به نیازهای در حال تغییر جامعه دانشگاهی، انتظارات، نیازها و رضایت دانشجویان از ارزیابیهای درونی اجرا شده و با توجه به کیفیت خدمات پشتیبانی و محیط یادگیری صورت بگیرد (کابرل و هوات[10]،2014) و در نهایت منجر به «تحول» کیفیت سیستم دانشگاهها شود(کیم[11]،2005). در این میان، توجه به نقاط ضعف، نقدها و چالشهای مطرح شده در خصوص اجرای طرحهای ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاهی و بررسی آنها ضروری و قابل اهمیت است؛
بدین ترتیب با توجه به نکات ذکر شده و یافتههای پژوهشگران در خصوص اثربخشی فرایند ارزیابی درونی از یکسو و نقدها و چالشهای مطرح شده برای اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهی از سوی دیگر، همچنین، با توجه به اینکه بررسی میزان کارآمدی و اثربخشی طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی و ارتقاء کیفیت گروههای آموزشی، یکی از اولویتهای پژوهشی سازمان سنجش آموزش کشور در سال1394 معرفی شده است، بنابراین مسئله اصلی این پژوهش از این امر ناشی میشود که بعد از سالها فعالیت آموزشی و پژوهشی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، هنوز اطلاعات دقیقی در مورد کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی مجری این طرح، نمیتوان ارائه کرد. ازاینرو، با توجه به ملاحظات مذکور، سؤال اصلی پژوهش حاضر، " کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، چگونه است؟"، میباشد. بنابراین، در راستای پاسخ به سؤال اصلی پژوهش و برای مشخص شدن کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، با بهرهگیری از مبانی نظری و تجربی و به وسیله چارچوب نظری و ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش، به سؤالات زیر پاسخ داده خواهد شد:
1) دیدگاه اعضای هیأتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه درونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
2) دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه فرایند» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
3) دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه برونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
4) دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
5) آیا بین دیدگاههای اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی برحسب گروههای آموزشی محل خدمت، نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی، تفاوت معنیداری وجود دارد؟
6) از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی کدماند؟
7) از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، اجرای طرح ارزیابی درونی دارای چه مسائل و مشکلاتی است؟
ادبیات پژوهش:
در نگاه اجمالی به تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از کشور در حوزهی اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهی، همانطور که قبلاً اشاره شد؛ میتوان دریافت که این تحقیقات بیشتر به بررسی نقاط مثبت و ضعف اجرای طرح پرداختهاند. لذا پرداختن به بررسی کیفیت حوزههای اصلی دروندادی، فرایندی، بروندادی و پیامدی اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی با رویکردی سیستمی را میتوان از یکی از جنبههای جدید پژوهش حاضر به شمار آورد. از این رو برای تدوین چهارچوب پژوهش، با تأمل در مؤلفههای اثرگذار و مطرح مبانی نظری و یافتههای پژوهش محققان درزمینهی کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی و همچنین با محوریت قرار دادن رویکردی سیستمی، گویههای مرتبط با کیفیت « ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی شناسایی و در مقولات مرتبط با خود دستهبندی شد. لذا بر اساس این یافتهها و با توجه به مبانی نظری تحقیق، چارچوب مفهومی زیر، برای پژوهش حاضر در نظر گرفته شد. سپس پرسشنامهای محققساخته برای ارزیابی مؤلفههای آن طراحی و از اعضای هیئتعلمی نظرسنجی شد.
شکل (2): چهارچوب مفهومی پژوهش
روش پژوهش:
این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش پژوهش، ترکیبی و از نوع همزمان قیاسی [12]است.
جامعه آماری این پژوهش را اعضای هیئتعلمی گروههای مجری طرح ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی که تعداد آنها هفتاد نفر است تشکیل دادهاند. جهت انتخاب حجم نمونه اصلی برای پاسخ به پرسشنامهای که طراحی شد، از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای استفاده شد. همچنین، حجم نمونه در این مرحله نیز با استفاده از جدول تعیین حجم نمونهی مورگان به دست آمد که برابر با 59 نفر بود.
برای این پژوهش، بر اساس مطالعات مبانی نظری تحقیق و پژوهشهای انجام شده و همچنین نظرات متخصصان آموزش عالی، پرسشنامهای در دو بخش طراحی گردید. بخش اول پرسشنامه حاوی 13 گویه بستهپاسخ برای بررسی کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی،،در چهار بعد درونداد، فرایند، برونداد و پیامد است که تعداد سؤالات (گویههای) مربوط به هر یک از مؤلفهها و مقولات در جدول شماره 1 آمده است. همچنین، بخش دوم پرسشنامه نیز حاوی دو سؤال باز پاسخ بوده است که دیدگاه اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی را در مورد نقاط اثرگذار و مثبت و مسائل و مشکلات اجرای طرح ارزیابی درونی بررسی میکند.
جدول(1) تعداد سؤالات مربوط به هر مقوله و مؤلفه
ردیف |
مؤلفه |
مقوله |
تعداد |
سؤالات پرسشنامه(گویهها) |
1 |
درونداد (12سؤال) |
اهداف طرح ارزیابی درونی |
3 |
1-2-3 |
جو سازمانی گروه آموزشی |
4 |
4-5-6-7 |
||
زمان و بودجه اختصاص داده شده جهت اجرای طرح |
3 |
8-9-10 |
||
امکانات و تجهیزات آموزشی |
2 |
11-14 |
||
2 |
فرایند (16سؤال) |
اطلاعرسانی و آگاهسازی در زمینه اجرای طرح ارزیابی درونی |
3 |
12-13-21 |
مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی |
4 |
15-16-17-18 |
||
توجه به محیط بیرونی دانشگاه در اجرای طرح |
2 |
19-20 |
||
ملاکها و نشانگرهای اجرای طرح |
3 |
23-24-25 |
||
حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح |
4 |
22-26-27-28 |
||
3
|
برونداد (14سؤال) |
کیفیت آموزشی |
5 |
29-30-31-32-33 |
کیفیت پژوهشی |
5 |
34-35-36-37-38 |
||
خدمات تخصصی |
4 |
39-40-41-42 |
||
4 |
پیامد (5سؤال) |
پیامدهای اجرای طرح ارزیابی درونی |
5 |
43-44-45-46-47 |
در این پژوهش جهت سنجش روایی پرسشنامه از روایی صوری[13] و نظرات متخصصان آموزش عالی استفاده شده است؛ همچنین، برای مشخص نمودن پایایی پرسشنامه، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازهگیری از جمله پرسشنامهها یا آزمونهایی که ویژگیهای مختلف را اندازهگیری میکنند به کار میرود. با توجه به محدود بودن جامعه آماری مورد پژوهش، پرسشنامه تهیه شده ابتدا با مطالعه مقدماتی بر روی 20 نفر از افراد نمونه انجام شد که پایایی کل پرسشنامه 98 % برآورد شد. با توجه به اینکه، مقدار پایایی به دست آمده بالاتر از مقدار 75/. بوده است، این پرسشنامه نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
برای تحلیل دادههای به دست آمده از سؤالات بسته پاسخ، از دو سطح آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. در سطح آمار توصیفی، برای توصیف دادهها، از شاخص گرایش مرکزی و پراکندگی، جداول توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد و انحراف میانگین بهره گرفته شد. در سطح آمار استنباطی برای توزیع نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف، برای شناسایی کیفیت ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد اجرای طرح ارزیابی درونی از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی از آزمونt تک نمونهای و در نهایت بعد از معنادار شدن کیفیت هر کدام از ابعاد برای اولویتبندی آنها، از آزمون رتبهبندی فریدمن استفاده شد. همچنین برای تحلیل وضعیت متغیرهای پژوهش بر اساس جنسیت از آزمون تی مستقل، بر اساس دانشکده محل خدمت، گروههای آموزشی، مرتبه علمی، مدت عضویت در گروه و وضعیت استخدامی از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و از آزمون تعقیبیLSD استفاده شد و به منظور تحلیل دادههای به دست آمده از سؤالات باز پاسخ، از روش تحلیل محتوا با رویکرد استقرایی و تأکید بر مقولهبندی استفاده شده است.
یافتههای پژوهش:
در این قسمت برای پاسخ به هر سؤال ابتدا دادهها و اطلاعات گردآوریشده به صورت جدول عرضه و تحلیل و بر آن اساس به سؤالات پاسخ داده شده است.
سؤال اول پژوهش: دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه درونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
جدول (1) نتایج آزمون T تک گروهی و رتبهبندی فریدمن در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت ابعاد حوزه درونداد اجرای طرح ارزیابی درونی
آزمونها
متغیر |
شاخصهای توصیفی |
آزمون t تک نمونهای |
آزمون رتبهبندی فریدمن |
|||||||
تعداد |
میانگین |
انحراف استاندارد |
مقدار t |
درجات آزادی |
سطح معناداری |
میانگین رتبه |
رتبهبندی کیفیت |
آماره خی دو |
سطح معناداری |
|
نمره کل (کیفیت اهداف طرح ارزیابی درونی) |
54 |
88/3 |
906/0 |
1/7 |
53 |
000/0 |
12/3 |
1 |
677/22 |
000 |
نمره کل (کیفیت جو سازمانی گروه آموزشی) |
54 |
30/3 |
994/0 |
19/2 |
53 |
033/0 |
13/2 |
4 |
||
نمره کل (کیفیت زمان و بودجه اختصاص داده شده جهت اجرای طرح ارزیابی درونی) |
54 |
58/3 |
911/0 |
67/4 |
53 |
000/0 |
61/2 |
2 |
||
نمره کل (کیفیت امکانات و تجهیزات آموزشی) |
54 |
29/3 |
02/1 |
12/2 |
53 |
038/0 |
14/2 |
3 |
||
نمره کل (کیفیت درونداد اجرای طرح ارزیابی درونی) |
52 |
50/3 |
809/0 |
53/4 |
53 |
000/0 |
|
|
تحلیل سؤال اول پژوهش نشان میدهد که جمعاً از بین 4 بعد حوزهی درونداد اجرای طرح ارزیابی درونی، میانگین تمام ابعاد «اهداف طرح ارزیابی درونی، جو سازمانی گروه آموزشی، زمان و بودجه اختصاص داده شده جهت اجرای طرح ارزیابی درونی، امکانات و تجهیزات آموزشی» و نمره کل آن در سطحی بالاتر از متوسط قرار دارد. این نتایج بدان معنی است که از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت «ابعاد حوزه درونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، بالاتر از حد متوسط است. همچنین نتایج آزمون رتبهبندی فریدمن، نشان داد که بیشترین کیفیت مربوط به بعد اهداف طرح ارزیابی درونی و کمترین کیفیت مربوط به بعد جو سازمانی گروه آموزشی است.
سؤال دوم پژوهش: دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه فرایند» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
جدول (2) نتایج آزمون T تک گروهی و رتبهبندی فریدمن در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت« ابعاد حوزه فرایند» اجرای طرح ارزیابی درونی
آزمونها
متغیر |
شاخصهای توصیفی |
آزمون t تک نمونهای |
آزمون رتبه بندی فریدمن |
|||||||
تعداد |
میانگین |
انحراف استاندارد |
مقدار t |
درجات آزادی |
سطح معناداری |
میانگین رتبه |
رتبهبندی کیفیت |
آماره خی دو |
سطح معناداری |
|
نمره کل (کیفیت آگاهسازی و اطلاعرسانی در زمینه اجرای طرح ارزیابی درونی) |
54 |
58/3 |
02/1 |
15/4 |
53 |
000/0 |
17/3 |
3 |
6/24 |
... |
نمره کل (کیفیت مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی) |
52 |
77/3 |
981/0 |
68/5 |
51 |
000/0 |
64/3 |
1 |
||
نمره کل (کیفیت ملاکها و نشانگرهای طرح ارزیابی درونی) |
51 |
66/3 |
904/0 |
26/5 |
50 |
000/0 |
58/2 |
4 |
||
نمره کل ( کیفیت توجه به محیط بیرونی دانشگاه در اجرای طرح ارزیابی درونی) |
54 |
23/3 |
16/1 |
46/1 |
53 |
149/0 |
27/3 |
2 |
||
نمره کل (کیفیت حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح ارزیابی درونی) |
53 |
14/3 |
01/1 |
01/1 |
52 |
315/0 |
34/2 |
5 |
||
نمره کل (کیفیت فرایند اجرای طرح ارزیابی درونی) |
48 |
52/3 |
865/0 |
19/4 |
47 |
000/0 |
|
|
در رابطه با تحلیل سؤال دوم پژوهش، نتایج نشان میدهد که جمعاً از بین 5 بعد حوزهی فرایند اجرای طرح ارزیابی درونی، میانگین سه بعد « آگاهسازی و اطلاعرسانی در زمینه اجرای طرح ارزیابی درونی، مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی ، ملاکها و نشانگرها در زمینه اجرای طرح ارزیابی درونی» و نمره کل آن در سطحی بالاتر از متوسط قرار دارد. همچنین بررسی میانگین ابعاد « توجه به محیط بیرونی دانشگاه در زمینه اجرای طرح ارزیابی درونی و حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح ارزیابی درونی» نیز نشان میدهد که میانگین و نمره کل آنها در سطح متوسط قرار دارد. درنهایت بررسی میانگین و نمره کل «ابعاد حوزه فرایند» نیز نشان میدهد که از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت «ابعاد حوزه فرایند» اجرای طرح ارزیابی درونی، بالاتر از حد متوسط است. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین کیفیت مربوط به بعد مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی و کمترین کیفیت مربوط به بعد حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح ارزیابی درونی است.
سؤال سوم پژوهش: دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه برونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
جدول (3) نتایج آزمون T تک گروهی و رتبهبندی فریدمن در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت ابعاد حوزه برونداد اجرای طرح ارزیابی درونی
آزمونها
متغیر |
شاخصهای توصیفی |
آزمون t تک نمونهای |
آزمون رتبهبندی فریدمن |
|||||||
تعداد |
میانگین |
انحراف استاندارد |
مقدار t |
درجات آزادی |
سطح معناداری |
میانگین رتبه |
رتبهبندی کیفیت |
آماره خی دو |
سطح معناداری |
|
نمره کل (کیفیت آموزشی) |
53 |
77/2 |
08/1 |
51/1- |
52 |
136/0 |
19/2 |
1 |
62/10 |
000/0 |
نمره کل (کیفیت پژوهشی) |
54 |
55/2 |
09/1 |
96/2- |
53 |
005/0 |
68/1 |
3 |
||
نمره کل (کیفیت خدمات تخصصی) |
53 |
73/2 |
08/1 |
76/1- |
52 |
083/0 |
13/2 |
2 |
||
نمره کل (کیفیت برونداد اجرای طرح ارزیابی درونی) |
52 |
70/2 |
03/1 |
07/2- |
51 |
043/0 |
|
|
تحلیل سؤال سوم پژوهش نشان میدهد که جمعاً از بین 3 بعد حوزهی برونداد اجرای طرح ارزیابی درونی، میانگین ابعاد« کیفیت آموزشی اجرای طرح ارزیابی درونی و کیفیت خدمات تخصصی اجرای طرح ارزیابیدرونی» و نمره کل آن در سطح متوسط قرار دارد و بررسی میانگین کیفیت پژوهشی اجرای طرح ارزیابی درونی نیز نشان میدهد که میانگین و نمره کل آن، پایینتر از حد متوسط قرار دارد. در کل بررسی میانگین «ابعاد حوزه برونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی نیز نشان میدهد که میانگین آن از مقدار میانگین نظری پایینتر است و این بدان معنی است که از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت «ابعاد حوزه برونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی، پایین تراز حد متوسط است. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین کیفیت مربوط به بعد کیفیت آموزشی اجرای طرح ارزیابی درونی و کمترین کیفیت مربوط به بعد کیفیت پژوهشی اجرای طرح ارزیابی درونی است.
سؤال چهارم پژوهش: دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص کیفیت «ابعاد حوزه پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی، چگونه است؟
جدول (4) نتایج آزمون T تک گروهی و رتبهبندی فریدمن در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت ابعاد حوزه پیامد اجرای طرح ارزیابی درونی
آزمونها
متغیر |
شاخصهای توصیفی |
آزمون t تک نمونهای |
||||
تعداد |
میانگین |
انحراف استاندارد |
مقدار t |
درجات آزادی |
سطح معناداری |
|
کمک به افزایش استقلال گروه آموزشی در انجام امور مربوطه |
54 |
66/2 |
21/1 |
01/2- |
53 |
049/0 |
افزایش تعهد و دلبستگی اعضای هیئتعلمی نسبت به گروه آموزشی |
54 |
81/2 |
10/1 |
23/1- |
53 |
222/0 |
ارائه تحلیل جامع و شفاف از عملکرد گروه |
54 |
94/2 |
13/1 |
358/0- |
53 |
722/0 |
افزایش رضایت شغلی و حرفهای از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در گروه |
54 |
68/2 |
22/1 |
88/1- |
53 |
065/0 |
تقویت فرهنگ پاسخگویی به ذینفعان ( دانشجویان،خانوادهها و...) |
54 |
79/2 |
18/1 |
26/1- |
53 |
213/0 |
نمره کل (کیفیت پیامدهای اجرای طرح ارزیابی درونی) |
54 |
78/2 |
08/1 |
47/1- |
53 |
146/0 |
تحلیل سؤال چهارم پژوهش نشان میدهد که جمعاً از بین 5 گویه حوزهی پیامد اجرای طرح ارزیابی درونی، میانگین گویههای «افزایش تعهد و دلبستگی اعضای هیئتعلمی نسبت به گروه آموزشی، ارائه تحلیل جامع و شفاف از عملکرد گروه، افزایش رضایت شغلی و حرفهای از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در گروه و تقویت فرهنگ پاسخگویی به ذینفعان(دانشجویان،خانوادهها و...)» و نمره کل آنها در سطح متوسط قرار دارد. همچنین بررسی میانگین گویه کمک به افزایش استقلال گروه آموزشی در انجام امور مربوطه اجرای طرح ارزیابی درونی نیز نشان میدهد که میانگین و نمره کل آن، پایینتر از حد متوسط قرار دارد و در کل بررسی میانگین و نمره کل «ابعاد حوزه پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی نیز نشان میدهد که از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت پیامدهای اجرای طرح ارزیابی درونی، در حد متوسط است.
همچنین نتایج نشان داد که بیشترین کیفیت مربوط به" ارائه تحلیل جامع و شفاف از عملکرد گروه" و کمترین میزان کیفیت آن مربوط به" کمک به افزایش استقلال گروه آموزشی در انجام امور مربوطه "و" افزایش رضایت شغلی و حرفهای از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در گروه" است.
سؤال پنجم پژوهش: آیا بین دیدگاههای اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی برحسب گروههای آموزشی محل خدمت، نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی، تفاوت معنیداری وجود دارد؟
برای بررسی این سؤال از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و LSD استفاده شده است که نتایج به دست آمده در جداول شماره(5) و (6) مشخصشدهاند:
جدول شماره (5) نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی بر اساس گروههای آموزشی:
آزمونها متغیر |
مجموع مجذورات |
درجات آزادی |
میانگین مجذورات |
تحلیل واریانس چند متغیره |
سطح معناداری |
||||||||
|
کیفیت «ابعاد حوزه درونداد،فرایند،برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی بر اساس گروههای آموزشی
|
اهداف طرح ارزیابی درونی |
943/18 |
15 |
263/1 |
947/1 |
049/0 |
|
|||||
|
جوسازمانی گروه آموزشی |
694/10 |
15 |
713/0 |
664/0 |
802/0 |
|
||||||
|
زمان و بودجه اختصاص دادهشده جهت اجرای طرح |
937/10 |
15 |
729/0 |
837/0 |
633/0 |
|
||||||
|
امکانات و تجهیزات آموزشی |
712/20 |
15 |
381/1 |
497/1 |
155/0 |
|
||||||
|
کیفیت بعد درونداد اجرای طرح ارزیابی درونی |
180/10 |
15 |
679/0 |
078/1 |
407/0 |
|
||||||
|
آگاهسازی و اطلاعرسانی درزمینه اجرای طرح ارزیابی درونی |
864/14 |
15 |
991/0 |
919/0 |
551/0 |
|
||||||
|
مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی |
433/13 |
15 |
896/0 |
899/0 |
572/0 |
|
||||||
|
توجه به محیط بیرونی دانشگاه در اجرای طرح |
511/18 |
15 |
234/1 |
887/0 |
583/0 |
|
||||||
|
ملاکها و نشانگرهای اجرای طرح |
383/8 |
15 |
559/0 |
648/0 |
816/0 |
|
||||||
|
حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح |
528/6 |
15 |
435/0 |
348/0 |
984/0 |
|
||||||
|
کیفیت بعد فرایند اجرای طرح ارزیابی درونی |
742/7 |
15 |
516/0 |
612/0 |
847/0 |
|
||||||
|
کیفیت آموزشی گروه |
366/22 |
15 |
491/1 |
375/1 |
209/0 |
|
||||||
|
کیفیت پژوهشی گروه |
112/21 |
15 |
407/1 |
267/1 |
269/0 |
|
||||||
|
خدمات تخصصی |
167/20 |
15 |
344/1 |
221/1 |
299/0 |
|
||||||
|
کیفیت بعد برونداد اجرای طرح ارزیابی درونی |
082/20 |
15 |
339/1 |
372/1 |
211/0 |
|
||||||
|
پیامدهای اجرای طرح ارزیابی درونی |
671/27 |
15 |
845/1 |
990/1 |
044/0 |
|
||||||
در جدول شماره (5) نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره در رابطه با دیدگاه اعضای هیئتعلمی نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه درونداد، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی بر اساس گروههای آموزشی، آمده است. همانطور که مشاهده میشود اثر گروههای آموزشی فقط در مورد اهداف طرح ارزیابی درونی معنادار شده است، اما در سایر مؤلفهها و مقولهها معنادار نشده است؛ یعنی بین دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه
شهید بهشتی، نسبت به کیفیت « اهداف طرح ارزیابی درونی» بر اساس گروههای آموزشی محل خدمت آنها تفاوت معناداری وجود دارد و در سایر مؤلفهها و مقولهها تفاوت معناداری وجود ندارد. بهعبارتدیگر، در این مؤلفهها و مقولهها، میانگین بهدستآمده در سطح گروههای آموزشی با میانگین بهدستآمده در سطح دانشگاه تفاوت معناداری ندارد.
جدول شماره (6): نتایج آزمون تعقیبیLSD در خصوص مقایسه دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی نسبت به کیفیت «اهداف اجرای طرح ارزیابی درونی» بر اساس گروههای آموزشی
متغیر |
مقایسه میانگین گروههای آموزشی |
تفاوت میانگین |
انحراف معیار |
سطح معناداری |
کیفیت اهداف اجرای طرح ارزیابی درونی
|
گروه آموزشی مشاوره با گروه آموزشی شیمی |
61/1 |
73/0 |
035/0 |
گروه آموزشی علوم سیاسی با گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب |
00/2 |
80/0 |
018/0 |
|
گروه آموزشی علوم سیاسی با گروه آموزشی شیمی |
44/2 |
73/0 |
002/0 |
|
گروه آموزشی علوم سیاسی با گروه آموزشی آمار |
66/1 |
80/0 |
045/0 |
|
گروه آموزشی علوم سیاسی با گروه آموزشی زمینشناسی |
33/2 |
80/0 |
006/0 |
|
گروه آموزشی علوم سیاسی با گروه آموزشی برق |
77/1 |
73/0 |
021/0 |
|
گروه آموزشی مدیریت دولتی با گروه آموزشی شیمی |
66/1 |
65/0 |
016/0 |
|
گروه آموزشی مدیریت دولتی با گروه آموزشی زمینشناسی |
55/1 |
73/0 |
041/0 |
|
گروه آموزشی زبانشناسی با گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب |
55/1 |
73/0 |
041/0 |
|
گروه آموزشی زبانشناسی با گروه آموزشی شیمی |
00/2 |
65/0 |
004/0 |
|
گروه آموزشی زبانشناسی با گروه آموزشی زمینشناسی |
88/1 |
73/0 |
014/0 |
|
گروه آموزشی زبانشناسی با گروه آموزشی برق |
33/1 |
65/0 |
050/0 |
|
گروه آموزشی روانشناسی با گروه آموزشی شیمی |
34/1 |
55/0 |
020/0 |
|
گروه آموزشی علوم کامپیوتر با گروه آموزشی شیمی |
94/1 |
73/0 |
012/0 |
|
گروه آموزشی علوم کامپیوتر با گروه آموزشی زمینشناسی |
83/1 |
80/0 |
029/0 |
|
گروه آموزشی ریاضی با گروه آموزشی شیمی |
44/1 |
73/0 |
057/0 |
|
گروه آموزشی فیزیک با گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب |
66/1 |
80/0 |
045/0 |
|
گروه آموزشی فیزیک با گروه آموزشی زمینشناسی |
00/2 |
80/0 |
018/0 |
|
گروه آموزشی فیزیک با گروه آموزشی برق |
44/1 |
73/0 |
057/0 |
|
|
گروه آموزشی فیزیک با گروه آموزشی شیمی |
50/2 |
87/0 |
007/0 |
|
گروه آموزشی معماری با گروه آموزشی زمینشناسی |
83/1 |
80/0 |
029/0 |
|
گروه آموزشی معماری با گروه آموزشی شیمی |
94/1 |
73/0 |
012/0 |
|
گروه آموزشی علوم تربیتی با گروه آموزشی شیمی |
60/1 |
60/0 |
012/0 |
|
گروه آموزشی علوم تربیتی با گروه آموزشی آمار |
80/1 |
72/0 |
018/0 |
طبق نتایج جدول شماره (6) ، بین دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه درونداد (بهجز مؤلفه اهداف طرح ارزیابی درونی)، فرایند، برونداد و پیامد» اجرای طرح ارزیابی درونی، برحسب گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، تفاوت معناداری وجود دارد؛ در واقع بر اساس یافتههای بهدستآمده از آزمون تعقیبی LSD ، میان گروههای آموزشی« مشاوره، علوم سیاسی، مدیریت دولتی، زبانشناسی، روانشناسی، علوم کامپیوتر، ریاضی، فیزیک، معماری و علوم تربیتی با گروه آموزشی شیمی؛ گروههای آموزشی علوم سیاسی و علوم تربیتی با گروه آموزشی آمار؛ گروههای آموزشی علوم سیاسی، زبانشناسی و فیزیک با گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب؛ گروههای آموزشی علوم سیاسی، مدیریت دولتی، زبانشناسی، علوم کامپیوتر، فیزیک و معماری با گروه آموزشی زمینشناسی؛ گروههای آموزشی علوم سیاسی، زبانشناسی و فیزیک با گروه آموزشی برق»، تفاوت معناداری وجود دارد. بهطوریکه اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی مشاوره، علوم سیاسی، مدیریت دولتی، زبانشناسی، روانشناسی، علوم کامپیوتر، ریاضی، فیزیک، معماری و علوم تربیتی در مقایسه با گروه آموزشی شیمی؛ اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی علوم سیاسی و علوم تربیتی در مقایسه با گروه آموزشی آمار؛ اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی علوم سیاسی، زبانشناسی و فیزیک در مقایسه با گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب؛ اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی علوم سیاسی، مدیریت دولتی، زبانشناسی، علوم کامپیوتر، فیزیک و معماری در مقایسه با گروه آموزشی زمینشناسی؛ اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی علوم سیاسی، زبانشناسی و فیزیک در مقایسه با گروه آموزشی برق کیفیت اهداف طرح ارزیابی درونی را بیشتر ارزیابی میکنند.
سؤال ششم پژوهش: از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی کدماند؟
بهمنظور تجزیه و تحلیل دادههای بهدستآمده از این سؤال باز پاسخ، از روش تحلیل کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون استفاده شده است؛ بدین صورت که واحدهای تبیینی و عباراتی که حاوی یک مضمون مشخص بودند، استخراج و در مرحله بعدی کدگذاری شدند و سپس در ادامه، کدهایی که حاوی مضامین مشترک در خصوص نقاط قوت و اثرگذار اجرای طرح ارزیابی درونی بودند، در یک مقوله قرار گرفتند که به عنوان نمونه، نحوه استخراج مقوله « بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه » در جدول شماره (7)، توضیح داده خواهد شد:
جدول شماره (7) شرح استخراج مقوله « بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه »
ردیف |
واحد معنایی |
کدگذاری |
مقوله |
1 |
«ما از وقتی که این طرح را اجرا کردهایم، نسبت به سالهای قبل از آن، یک افزایش بهبود کیفیت آموزشی مشاهده نمودیم. به نظرم اجرای این طرح باید ادامه داشته باشد» |
افزایش کیفیت آموزشی |
بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه |
2 |
«به نظرم اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی میتواند در آگاهی اعضاء نسبت به وضعیت آموزشی خود تأثیرگذار باشد» |
آگاهی اعضاء از وضعیت آموزشی خود |
|
3 |
«اجرای طرح ارزیابی درونی در دانشکده فیزیک، تأثیر سازندهای در بهبود فعالیتهای آموزشی و پژوهشی به وجود آورد» |
تأثیر سازنده در بهبود فعالیتهای آموزشی و پژوهشی |
در واقع، طبق نظرات و دیدگاههای اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در مورد کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی ، نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی، در قالب 12 مقوله استخراج و شناسایی شدند که به ترتیب اهمیتشان عبارتاند از: تعامل و مشارکت اجتماعی اعضاء در امور گروه؛ شناسایی نقاط قوت و ضعف گروه؛ برنامهریزی و هدفگذاری واقع بینانه و روشن و جامع و بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه؛ دانشافزایی و توانمندسازی اعضای گروه و اعطای استقلال و اختیار به گروه؛ نیازسنجی درونی و بیرونی، شناسایی وضع موجود و آینده گروه، تقویت خودارزیابی، تقویت نظام ارزیابی عملکرد، توجه به نظرات اساتید و دانشجویان؛ بازنگری و بهروزرسانی برنامه درسی؛ این نقاط اثرگذار و مثبت در شکل زیر نشان داده شدهاند:
شکل(3): نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی
در تبیین شکل(3) میتوان گفت که بر اساس نظرات اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه و کاربست یافتههای آن، در بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه مؤثر خواهد بود. در واقع به اعتقاد اعضای هیئتعلمی، ارزیابی و نظارت گروه آموزشی به عنوان یکی از کارکردهای مدیریت آموزشی، به اعضای گروه در اطمینان حاصل کردن نسبت به کارآمدی و اثربخشی کیفیت فعالیتها کمک میکند و منجر به شکلگیری اقداماتی در جهت بهبود هدایت و رهبری فعالیتهای آموزشی و پژوهشی میشود که همسوی آنها، موضوع کیفیت فعالیتهای گروه آموزشی اهمیت پیدا میکند. علاوه بر آن، دادههای ناشی از اجرای صحیح طرح ارزیابی درونی، نقش مؤثری در جهت شفافیت یافتن اکثر اهداف گروه، ترسیم روند مطلوب و برنامهریزی در جهت بهبود و ارتقای عملکرد اعضای گروه داشته است؛ بهطوریکه موجب تقویت احساس نیاز به افزایش سطح تخصص علمی و کارآمدی اعضای برخی از گروههای آموزشی شده است. همچنین اجرای این طرح به همراه برگزاری نشستهای تخصصی و کارگاههای آموزشی، گام مفیدی در آموزش اساتید و نیروی انسانی در حوزه خودارزیابی برداشته است. در واقع بنا بر عقیده اعضای هیئتعلمی، اجرای طرح ارزیابی درونی تأثیر سازندهای در افزایش تعهد و دلبستگی اعضاء به انجام فعالیتهای گروه داشته است و با اجرای آن، به اعضای گروه آموزشی به عنوان اعضای کوچکترین واحد سازمانی دانشگاه، اختیار و قدرت مشارکت مطلوب در جهت پیشبرد فعالیتها بهویژه انجام فعالیتهای تخصصی اعطاء و شرایط مشارکت و گسترده شدن تعاملات فکری در میان اعضای گروه فراهم میشود و این تعاملات نقش مؤثری را در بهبود فضای اجتماعی گروه و ارتقای روحیه خودکارآمدی در میان اعضاء ایفا میکند. چراکه انجام ارزیابی درونی از یکسو و استفاده از نتایج حاصل از گزارش این طرح از سوی دیگر، موجب شناخت و آگاهی از نقاط قوت و ضعف عناصر گروه آموزشی و به تبع آن شناخت نیازهای درونی و پرسنلی گروه آموزشی میشود. همچنین توجه به انجام این نوع ارزیابی، در جهت مطلع کردن اعضاء از ضرورت ارتباط با صنعت و چالشهای پیش روی ساختار دانشگاه ،نقش مهمی ایفا میکند. طبق دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی اجرای ارزیابی درونی آغاز چشمانداز برای آینده گروه و تأمل در مورد چالشها و فرصتهای گروه آموزشی است و استفاده از آن موجب تسهیل شناخت وضعیت موجود و ترسیم روند مطلوب فعالیتها میشود. همچنین از آنجا که اجرای اثربخش ارزیابی درونی، ایجادکننده فرهنگ خودارزیابی و عادت به خودکنترلی در میان اعضاء و همکاران اجراکننده طرح است، از اینرو گروه آموزشی با اجرای ارزیابی درونی میتواند اطلاعات مفیدی را در مورد ارزیابی عملکرد کمی گروه کسب کند و موجب تقویت و توسعه نظام ارزیابی و پاسخگویی در میان ذینفعان و ذیربطان شود.
سؤال هفتم پژوهش: از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، اجرای طرح ارزیابی درونی دارای چه مسائل و مشکلاتی است؟
یافتههای حاصل از این سؤال باز پاسخ، توسط روش تحلیل مضمون بهدستآمدهاند که در جدول شماره(8)، بهعنوانمثال، شرح استخراج مقوله « فقدان کاربست نتایج و یافتههای اجرای طرح در سطح گروههای آموزشی » نشان داده خواهد شد:
جدول شماره(8) شرح استخراج مقوله « فقدان کاربست نتایج و یافتههای اجرای طرح در سطح گروههای آموزشی »
ردیف |
واحد معنایی |
کدگذاری |
مقوله |
1 |
«در اجرای ارزیابی درونی به نتایج بهدستآمده توسط دستاندرکاران رده بالاتر توجهی نمیشد.» |
عدم توجه به نتایج بهدستآمده توسط دستاندرکاران طرح |
فقدان کاربست نتایج و یافتههای اجرای طرح در سطح گروههای آموزشی |
2 |
«ارزیابی درونی یکبار انجامشده ولیکن در عمل مورد استفاده قرار نگرفته است.» |
مورد استفاده قرار نگرفتن نتایج طرح در عمل |
|
3 |
«یکی از مسائل مطرح در مورد اجرای طرح ارزیابی درونی عدم اطمینان اعضاء از اثربخش بودن طرح تا پس از پیگیری نتایج آن است.» |
عدم اطمینان از اثربخش بودن آن |
|
4 |
« نتایج این طرح ،بدون کاربرد باقی مانده است.» |
بدون کاربرد باقی ماندن |
|
5 |
«به نظرم نتایج حاصل از اجرای این طرح اصلاً ملموس و قابل درک نبوده است.» |
ملموس نبودن نتایج حاصل از اجرای طرح |
در واقع، طبق نظرات و دیدگاههای اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی در مورد کیفیت اجرای طرح ارزیابی درونی مشکلات و مسائل اجرای طرح ارزیابی درونی، در قالب 8 مقوله استخراج و شناسایی شدند که به ترتیب اهمیتشان عبارتاند از: فقدان پیگیری، اقدام و بازخورد از اجرای طرح؛ ضعف آگاهی بخشی و اطلاعرسانی از فرایندها و مقاصد طرح به اعضای گروه، فقدان کاربست نتایج و یافتههای اجرای طرح در سطح گروههای آموزشی و طراحی ضعیف طرح؛ عدم هماهنگی و همکاری مطلوب بخشهای مختلف اجرائی دانشگاه؛ کمبود بودجه و سرمایه انسانی برای اجرای طرح، طولانی و زمانبر بودن فرایند اجرای طرح و استمرار نداشتن اجرای طرح در دورههای متفاوت؛ این مسائل و مشکلات در شکل زیر نشان دادهشدهاند:
شکل(4): مسائل و مشکلات اجرای طرح ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی
در تبیین شکل(4) میتوان گفت که اکثر اعضای هیئتعلمی گروههای مجری طرح ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی، بر فقدان پیگیری و استمرار اجرای طرح و توجه نکردن به نتایج حاصل از آن تأکید داشتند که این مسئله موجب هدر رفتن وقت، انرژی و سرمایه در گروههای آموزشی شده بود. با وجود اینکه برخی از اساتید به ایجاد همکاری و مشارکت در امر جمعی به عنوان نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی اشاره کرده بودند، اما برخی از اعضای هیئتعلمی از این مسئله ناراضی بودند که در زمان اجرای طرح ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی، همکاری مطلوبی میان گروههای آموزشی با یکدیگر و با دانشگاه وجود نداشته است و میزان تمایل اعضاء به مشارکت با هم در اجرای این طرح کمرنگ بوده است. کمبود سازوکارهای مناسب جهت راهنمایی و اطلاعرسانی به نیروهای تازهوارد گروه در مورد چگونگی اجرای مطلوب طرح ارزیابی درونی، توجیه نبودن اعضای هیئتعلمی در مورد مقاصد نهایی طرح،
واگذاری بیشتر مسئولیتها به مجریهای تامالاختیار، آگاه نشدن همکاران اجرای طرح از شیوهی اجرایی و نتایج در پی آن و جدی گرفته نشدن مقاصد طرح ارزیابی درونی، از دیگر مسائل و مشکلات اجرای طرح ارزیابی درونی بود که توسط اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی مطرحشده است. همچنین طبق نظرات اعضای هیئتعلمی در مورد کاربست یافتههای حاصل از اجرای طرح ارزیابی درونی، کمتوجهی وجود داشته است؛ بهطوریکه با گذشت ده سال از یکبار اجرای این طرح در دانشگاه شهید بهشتی، اکثر اعضای هیئتعلمی از مورداستفاده قرار نگرفتن نتایج طرح در عمل، بیتوجهی به یافتههای بهدستآمده توسط دستاندرکاران طرح و ملموس نبودن یافتههای حاصل از اجرای طرح، احساس نارضایتی میکنند و نبود اقدام اثربخش بعد از اجرای طرح و عدم دریافت بازخورد جزء مسائل اجرایی طرح ارزیابی درونی بوده است؛ درصورتیکه پس از اجرای طرح ارزیابی درونی باید شرایطی فراهم شود که پیشنهادهای حاصل از انجام ارزیابی درونی در سطوح گروه آموزشی، دانشکده و دانشگاه کاربست پیدا کند. از طرف دیگر با وجود این که تأمین بودجه و سرمایه مالی و انسانی کافی از عوامل با اهمیت در اجرای اثربخش طرح ارزیابی درونی است، اما به عقیده تعدادی از اعضای هیئتعلمی، کمبود بودجه اختصاصیافته جهت اجرای طرح از یکسو و کمبود سرمایه اجتماعی و انسانی از سوی دیگر موجب دشواری انجام ارزیابی درونی و بیانگیزه شدن همکاران از ادامه اجرای طرحشده است. طراحی ضعیف طرح ارزیابی درونی و نامتناسب بودن آن با واقعیتهای زمان و مکان اجرا و زمانبر بودن و وقتگیر بودن اجرای طرح، ازجمله نقاط ضعف اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آمورشی دانشگاه شهید بهشتی است؛ این در حالی است که بهبود مستمر کیفیت آموزش در دانشگاه و جامعنگری در سیاستگذاری، برنامهریزی و اجرای برنامههای فرهنگی برای دانشگاه از اهداف راهبردی مطرحشده در سند راهبری دانشگاه شهید بهشتی بوده است.
بحث و نتیجهگیری:
بهطور خلاصه، یافتههای حاصل از تحقیق حاضر حاکی از آن است که اعضای هیئتعلمی، کیفیت ابعاد حوزه درونداد را مثبت تلقی کردهاند؛ که در این راستا بیشترین کیفیت مربوط به بعد اهداف طرح ارزیابی درونی و کمترین کیفیت مربوط به بعد جوسازمانی گروه آموزشی بوده است. همچنین از دیدگاه اعضای هیئتعلمی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت «ابعاد حوزه فرایند» اجرای طرح ارزیابی درونی، بالاتر از حد متوسط بوده است که بیشترین کیفیت مربوط به بعد مشارکت اعضای گروه در به انجام رساندن طرح ارزیابی درونی و کمترین کیفیت مربوط به بعد حمایتهای صورت گرفته در حین اجرای طرح ارزیابی درونی است. در این میان، رضایت اعضای هیئتعلمی از ابعاد حوزهی درونداد و فرایند طرح ارزیابی درونی که از طریق مؤلفههای مطرحشده در پرسشنامه محقق ساخته، حاصلشده است؛ نشاندهنده این است که بهطورکلی اعضای هیئتعلمی از کیفیت اهداف طرح و زمان و بودجه اختصاص دادهشده و امکانات و تجهیزات گروه آموزشی و همچنین جو گروه آموزشی برای به اجرا رساندن طرح، تا حد مطلوبی رضایت داشتهاند و در تناسب با آن، فرایند اجرای طرح ارزیابی درونی را هم مثبت تلقی کردهاند؛ بهطوریکه از نظر آنها، مشارکت داده شدن در فرایند تصمیمگیریها و محترم شمرده شدن دیدگاه آنان در اجرای طرح، موجب افزایش تمایل این افراد به فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در گروه خواهد شد. این در حالی است که اعضای هیئتعلمی گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، کیفیت «ابعاد حوزه برونداد» اجرای طرح ارزیابی درونی را پایینتر از حد متوسط و نامطلوب تعریف کردهاند و پس از آن نسبت به کیفیت «ابعاد حوزه پیامد» طرح ارزیابی درونی، دیدگاهی مثبت داشته و آن را مطلوب قلمداد کردهاند. در واقع پدید آمدن چنین یافتهای ایجادکننده این سؤال است که چگونه ممکن است با کیفیت مطلوب ابعاد دروندادی و فرایندی اجرای طرح، کیفیت بعد بروندادی پایینتر از حد متوسط و نامطلوب تعریف شود؟ علت چنین یافتهای را میتوان از یکسو به ادراک اعضای هیئتعلمی و سایر ذینفعان طرح از ویژگیهای ساختار حاکم بر دانشگاه مانند قوانین و مقررات، سلسله مراتب اداری و نوع مدیریت ارزیابی کیفیت در دانشگاه نسبت داد و از سوی دیگر میتوان اینگونه برداشت کرد که امکان سوگیری و خطا در نظرات اعضای هیئتعلمی نسبت به بروندادهای حاصل از اجرای طرح وجود داشته است. همچنین مرور پیشینه طرح ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی نشاندهنده این است که احساس نیاز به ارزیابی درونی مستمر و مداوم در گروههای آموزشی ایجاد نشده است و در واقع سازوکار ارزشیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی از حمایت کافی مدیریت دانشگاه برخوردار نبوده و سیستم قانونی قدرتمندی برای مداومت اجرایی آن شکل نگرفته است. همچنین، هنوز ساختاری رسمی برای پیگیری نتایج حاصل از اجرای این طرح ایجاد نشده است. بنابراین آنچه در این مورد اهمیت پیدا میکند، این است که هر دانشکده اقدام به تشکیل کمیته ارزیابی درونی و تضمین کیفیت بکند؛ کمیتهای که به پیشنهادهای ارجاع شده از سوی گروههای آموزشی رسیدگی کند و بتواند گزارشی مرتبط با نحوه و نتایج اجرای پیشنهادها در سطح دانشکده تهیه کند. در این میان، کاربست پیشنهادهای حاصل از ارزیابی درونی گروههای آموزشی هم در دانشکدهها و هم در سطح کلی دانشگاه از طریق پیگیری آن از جانب ساختاری منسجم و آشنا با این فرایند ضرورت مییابد. چراکه کاربست نتایج ارزیابی درونی در سطح دانشگاه از طریق مدیریت کارآمد نظام درونی تضمین کیفیت و تعیین ملاکها و معیارهای اساسی توسط فرایند برنامهریزی آموزشی، میتواند موجب تسهیل و تسریع در اجرای پیشنهادها در سطوح دانشکده و گروههای آموزشی شود و برنامهریزی توسعه دانشگاهی را با نتایج و پیشنهادهای فرایند ارزیابی درونی گروههای آموزشی همراستا سازد. در اینجا میتوان یافتههای پژوهش استاد ارجمند، دکتر مقصود فراستخواه، در سال 1387 را همسو با یافتههای پژوهش حاضر و تکمیلکننده تفسیر آنها دانست. در واقع یافتههای پژوهش ایشان که حاصل بررسی طرح ارزیابی درونی کلیه گروههای آموزشی دانشگاههای دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است، حاکی از آن است که اجرای ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهها، مستقلاً و به تنهایی تأثیر فراگیر و زیادی در کم وکیف برنامهریزی برای بهبود در سطح آن گروهها نداشته است؛[14] طرحی با عنوان ارزیابی درونی یک جعبهی جادویی نیست و اجرای آن در سطح گروههای آموزشی دانشگاهها بیش از اینکه از طریق اجرا یا عدم اجرای طرح ارزیابی درونی قابل پیشبینی باشد، با وضعیت زمینهای آن گروهها شامل 1. فرهنگ سازمانی و جو گروه؛ 2. خودآگاهی راهبردی اعضای گروه؛ 3. فضای هماندیشی، همکاری و اعتماد متقابل؛ 4. فرهنگ ارزشیابی و کیفیت؛ 5. تعاملات اجتماعی گروه رابطه دارد. بنابراین یافتههای پژوهش حاضر و پژوهش فراستخواه(1387)، نشاندهنده آن است که باید از آییننامهای و صوری بودن فعالیتهای ارزیابی درونی کاسته شود. همچنین، از آنجا که موفقیت و اثربخشی فرایند اجرای ارزیابی درونی به بهبود فرایند تصمیمسازی و تصمیمگیری در درون نظام منجر میشود، انتظار میرود که مدیریت و کلیه اعضای دستاندرکار واحد مورد ارزیابی به صورت دقیق و عملیاتی به طراحی و برنامهریزی اجرای ارزیابی درونی در واحد پرداخته و در قبال آن احساس تعهد و مسئولیت کنند. چراکه بنا بر عقیده اعضای هیئتعلمی، اجرای اثربخش طرح ارزیابی درونی به اعضای گروه آموزشی اختیار و قدرت مشارکت مطلوب در جهت پیشبرد فعالیتها بهویژه انجام فعالیتهای تخصصی اعطاء میکند. علاوه بر موارد مذکور، بررسی کیفیت نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاهی نشان داد که « بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گروه، فراهمسازی شرایط مشارکت و هماندیشی بین اعضای هیئتعلمی، دانشجویان و مدیران و دانشآموختگان در جهت شفافسازی اهداف، تعیین نقاط ضعف و قوت گروههای آموزشی و ارائه راهحلها، ایجاد مکانیسمهای خودتنظیمی امور، آشکار شدن وضعیت موجود و مطلوب گروه و رسالت آن، خودآگاهی اعضای گروه نسبت به روندهای برون گروهی، چالشها، فرصتها و عوامل احتمالی بازدارنده درراه تحقق هدفها، درک بیشتر فرایندهای آموزشی، پژوهشی و خدماتی بخش توسط اعضای هیئتعلمی، فعال کردن اعضای سازمان نسبت به تجزیه و تحلیل واقعبینانه عملکرد، اصلاح و بهبود فعالیتها، آیندهنگری و برنامهریزی در گروه آموزشی، افزایش احساس تعهد و مسئولیت اعضای هیئتعلمی به ارزیابی و مشارکت در برنامهریزیهای راهبردی و عملیاتی گروه و بازنگری و اصلاح برنامههای درسی و افزایش تناسب و کارایی آن»، جزء نقاط اثرگذار و مثبت اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی و گروههای آموزشی مورد مطالعه در پژوهشهای جمعه پور و شفیعآبادی(1386)، حجازی(1386)، بهرامی وهمکاران (1386)، بازرگان(1389)، فرخ نژاد(1386)، نوه ابراهیم(1389)، محمدی و اسحاقی(1392) و کریمیان و همکاران(1390) بوده است. همچنین« طولانی بودن فرایند اجرایی ارزیابی درونی، بودجهی کم طرح ارزیابی درونی در مقایسه با سایر طرحهای پژوهشی، عدم مشارکت اکثریت اعضای هیئتعلمی به دلیل نبودن انگیزه کافی، زمانبر بودن گردآوری دادهها، خصوصاً ازدانشآموختگان و کارفرمایان آنان به دلیل نبودن بانک اطلاعات و سیستم ارتباط مناسب با آنان، استفاده کم از نتایج ارزیابی درتصمیمگیریها، نبود سازوکارهای تشویقی و پاداشدهنده برای اعضای هیئتعلمی، آگاهی و شناخت ناکافی هیئتعلمی از ارزیابی درونی و نیز عدم باور به نقش علمی آن در ارتقای کیفیت نظام دانشگاهی، عدم انجام مستمر و منظم دورهای ارزیابی درونی، نبود الزام برای بهکارگیری نتایج و پیشنهادهای حاصل از ارزیابی درونی در سطح گروههای آموزشی و بالاتر و عدم هماهنگی و همکاری مطلوب بخشهای مختلف اجرائی دانشگاه» جزء مسائل و مشکلات اجرای طرح ارزیابی درونی در گروههای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی و گروههای آموزشی مورد مطالعه در پژوهشهای فرخ نژاد (1386)، طهماسبی و همکاران (1389)، زمانی و همکاران (1390)، اسحاقی و احمدی(1389)، آهنچیان و همکاران(1391)، محمدی و اسحاقی(1391)، بازرگان و فراستخواه(1386)، میرزا محمدی و همکاران(1389) و یمنی(1391) بوده است.
با توجه به نتایج حاصل از بررسی ادبیات و یافتههای حاصل از تحلیل پرسشنامهها، و محدودیتهای پژوهش، پیشنهاداتی مطرح و ارائه میگردد، تا مسئولان ذیربط با بهرهبرداری از این پیشنهادها ضمن برنامهریزی و سیاستگذاریهای لازم، اقدامات اجرایی موردنیاز را به نحوی به عملآورند که امکان اجرای اثربخش طرح ارزیابی درونی در دانشگاه شهید بهشتی فراهم گردد. اهم این پیشنهادها عبارتاند از:
منابع
Survay quality of implementation of internal evaluation of departments in
shahid beheshti university From the perspective of faculty members
Fatemeh Nasrollahinia[15], Mahboubeh Arefi[16], Reza Mohammadi[17]
Abstract
The purpose of this study was to survay quality of implementation of internal evaluation of the educational departments of Shahid Beheshti University. The research method is descriptive of survey type and its purpose is applied research. The statistical population of this study was 70 faculty members of the 17 groups that conducted the internal evaluation of Shahid Beheshti University. 59 of them were selected using Morgan table and simple random sampling method. For data collection, a researcher made questionnaire was used and for analyzing the data, descriptive and inferential statistics (one-sample T, multivariate analysis of variance and post-hoc LSD test) were used. The findings of this study showed that from the viewpoint of faculty members of Shahid Beheshti University, the quality of the dimensions of the "input domain and the process of implementation of the internal evaluation plan" was higher than the average, the quality of "the field of implementation of the internal evaluation plan", lower than the average and quality "The implications of implementing an internal evaluation plan" are modest. Also, reviewing the views and opinions of the faculty members regarding the quality of implementation of the internal evaluation project indicated that some of the effective and positive points of implementation of the internal evaluation project in the educational groups of Shahid Beheshti University include: Improvement of the quality of the educational and research activities of the group, realistic and comprehensive planning and targeting, students' empowerment and empowerment of the members of the group, interaction and participation of members in the affairs of the group, identification and recognition of the strengths and weaknesses of the group, Granting independence and empowerment to the group, internal and external needs assessment and some issues and problems implementing the internal evaluation plan in the educational groups of Shahid Beheshti University include: Lack of follow up, action and feedback from the implementation of the plan, lack of coordination and co-operation among the various parts of the university. Weakness awareness and information about the processes and objectives of the project to the members of the group, Lack of implementation of results and findings of project implementation at the level of educational groups, lack of funds and human capital to implement the plan.
Key Words: Internal evaluation, Shahid Beheshti University, Quality, Departments
[2] نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری برنامهریزی توسعه آموزش عالی. گروه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی. fatemehnasrollahinia@gmail.com
[3] استاد دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی m.yamanidouzi@gmail.com
[4] دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی m-arefi@sbu.ac.ir
[5] استادیار سازمان سنجش آموزش کشور remohamadi@yahoo.ca
[6] Benjamin et al
[7] Tang
[8] Georghiou and Roessner
[9] Szabó
[10] Cabral & Huet
[11] Kim
[12] در این روش، یک روش کمی با یک روش کیفی به طور همزمان به کار گرفته میشوند و در نهایت، نتایج آنها در مرحله تفسیر دادهها با یکدیگر ترکیب میشوند.
[13]-Face validity
[14] مقصود فراستخواه، «بررسی تأثیر فرایند ارزیابی درونی بر برنامهریزی برای بهبود کیفیت گروههای آموزشی دانشگاهی؛ تحلیلی مقایسهای از نظر اجرا یا عدم اجرای ارزیابی درونی»، فصلنامهی پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی،1387، شماره 49، ص 168
[15] PhD student in higher education development planning. Department of Higher Education, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shahid Beheshti University.
[16] Associate Professor, Faculty of Education and Psychology, Shahid Beheshti University
[17] Assistant Professor of National Organization of Educational Testing