عوامل مؤثر بر موفقیت دانش‌آموزان استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388

ملاحظه کشورهای توسعه یافته به خوبی نمایان می‌سازد، نیل به توسعه پایدار و مبتنی بر دانش بومی جوانان، کسب قدرت در عرصه جهانی و داشتن حق چانه‌زنی بالاتر در مناسبات منطقه‌ای و جهانی بدون پرورش نخبگان علمی از طریق سرمایه‌گذاری درازمدت در آموزش‌های پایه و آموزش‌های تخصصی در دوره آموزش عالی محقق نمی‌شود. امروزه سرمایه‌های انسانی و نیروهای کارآزموده مهم‌ترین عامل در ترقی و پیشرفت ملل تلقی می‌شوند.

امروزه مزیت دسترسی به منابع طبیعی در امکان بهره مندی از شاخص‌های توسعه، جای خود را به مزیت بهره مندی از نیروی انسانی مبتکر، خلاق و متخصص داده است. بستر سازی مناسب و پاسخ‌گویی درست به نیازهای آموزشی، ضرورتی اجتناب ناپذیر در راستای دستیابی به این مزیت است. با توجه به آنکه دانشگاه‌ها عمدتا تربیت کننده این گونه نیروها هستند، بنابراین بررسی تقاضای افراد برای این خدمت خود راهنمای مناسبی در جهت حرکت به سمت هدف مورد بحث است از آنجا که توسعه انسانی بر توسعه ملی اثر مستقیم می گذارد، در ایران طی دو دهه اخیر خصوصاً پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی، بحث آموزش به عنوان عامل مهم و مؤثر در توسعه انسانی مورد توجه قرار گرفته است(حقیقی وهمکاران، 1384).

امروزه تمامی کشور ها برای دستیابی به هدف‌های مولد، رشد اقتصادی و توسعه پایدار در پی ارتقا و بهبود کیفیت نیروی انسانی خود هستند در واقع، آموزش عالی با فراهم آوردن و تعالی بخشیدن دانش، مهارت‌ها و نگرش های مورد نیاز کارکنان ارشد فنی، حرفه ای و مدیریتی بخش‌های مختلف نه تنها موجب ترویج دانش می‌گردد، بلکه با پیشرفت هاییی پژوهشی، فناورانه و علمی که به ارمغان می آورد، زمینه را برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم می‌سازد(وودهال، 2002، به نقل از سامتی و همکاران، 1382).

آموزش عالی علاوه بر بسترسازی مطمئن برای پیشرفت و توسعه در ابعاد مختلف، در زمینه رشد و توسعه اقتصادی جوامع نیز نقش اساسی دارد. چراکه امروزه کالاها و خدمات دانش بنیاد[1] شده‌اند و مشتری مداری در عرصه پر رقابت بین المللی می طلبد که هر کشوری بر توان‌مندی‌های تخصصی خود برای بقا در عرصه جهانی بیافزاید. بنابراین امروز هیچ دولتی هزینه کردن در آموزش را نه هزینه مصرفی که سرمایه گزاری تلقی می‌کند که در آینده فواید آن متوجه خودشان خواهد شد.

دراین ارتباط پاملا[2](2006) بیان کرده است دانش به عنوان یک عنصرقاطع دررشد اقتصاد و در رشد کار و سرمایه فیزیکی، شناخته شده است ومی‌توانددرون تولیدات وفرایندهاانتقال داده شودودراین راه به طورتجاری بهره‌برداری شود.

بنابراین، دانشگاه‌هاومراکزآموزش عالی ازدوطریق به گونه‎ای کارآمددربازسازی وتوسعه موفقیت آمیزاقتصادی دربسیاری ازجوامع توسعه‌یافته مشارکت کرده‎اند: اول، تربیت نیروی انسانی باکیفیت ازنظرعلمی وفنی به تعدادلازم؛ دوم، ایجاد محیط و شرایط تحقیق وتوسعه که پیشرفت پایداری رادرتوسعه صنعتی امکان‎پذیرمی‎سازد(سینگ[3]، 1996).

فراستخواه(1387) با «تحلیلی دو وجهی[4]» از آموزش عالی در پی یافت پاسخ سؤالاتی از قبیل این‌که امروزه آموزش عالی سرمایه است یا هزینه؟، حق است یا امتیاز؟، موکول به انتشار طبیعی است یا عدالت باز توزیعی؟ نخبه گرا است یا همگانی؟ عمومی است یا خصوصی؟ و نهایتاً از نوع نیاز است یا تقاضا؟، می‌نویسد: «بنا بر رویکرد اومانیستی و حقوق بشر، دسترسی به آموزش عالی نه یک امتیاز، بلکه حق شهروندی است که شهروندان از آن طریق، حق دانستن و یادگیری خود را توسعه می‌دهند، از سویی دیگر دسترسی به آموزش عالی را نمی‌توان به انتشار طبیعی موکول کرد، زیرا آموزش عالی حداقل تحت شرایطی می‌تواند در بهینه سازی توزیع درآمد نقش داشته باد و خط مشی ها و فعالیت‌های باز توزیعی برای تأمین فرصت‌های برابر آموزش عالی ضرورت پیدا می‌کند(آکلی[5]، 1998). همچنین آموزش عالی در حال حاضر به کالایی عمومی یا حداقل شبه عمومی تبدیل شده است(می[6]، 2002).

افزایش دسترسی به آموزش عالی و حرکت به سوی همگانی کردن آن از پیش شرط‌های اساسی برنامه اولویت‌های ملی توسعه علوم و فناوری است. دوره‌ای که آموزش عالی، عمدتا نخبه گرا بود و به طبقات متوسط و حداکثر برخی لایه های مجاور و پیرامونی آن اختصاص داشت، سپری شده است. آموزش عالی در جهان امروز، از دهه‌های پایانی قرن بیستم رو به همگانی شدن گذاشته و به صورت تقاضای اجتماعی در آمده است. به ویژه که با ظهور عصر اطلاعات نیاز به دانستن بیش از هر وقت دیگر جنبه حیاتی به خود گرفته است(مهر محمدی و همکاران، 1381).

«دانایی» چه به عنوان یکی از حقوق بشر(حق شهروندان برای دانستن[7]) در جهت شکوفایی فردی و انسانی و چه به عنوان پیش شرط اساسی برای توسعه، یکی از چالش‌های تعیین کننده در مسیر جاری و آتی کشورهای در حال توسعه در جهان معاصر است. امروزه آموزش عالی نخبه گرا[8] به آموزش عالی فراگیر[9] تحول یافته است و توسعه«جامعهادگیرنده[10]» به گسترش کمی و ارتقای کیفی توأمان «دسترسی به یادگیری در سطح عالی[11]» موکول شده است به ویژه که تحولات ساختاری مربوط به زندگی مبتنی بر دانش و ظهور اقتصاد دانش در مسیری پیش می رود که فناوری اطلاعات و سیستم های نوآوری و ایجاد جریان مؤثر دانایی میان افراد، شرکت ها، سازمان ها و کشورها بهعنوان نیاز پایه و اساسی، روز به روز هر چه بیشتر به کم و کیف دسترسی شهروندان به یادگیری در سطح عالی موکول می‌شود(فراستخواه، 1387).

تغییرات و تحولات اخیر دنیا در آموزش عالی، باعث رشد بهتر بدنه ادبیات تدریس و یادگیری در آموزش عالی گردیده است و توسعه آموزشی در وضعیتی قرار گرفته است که در آن نیاز به یادگیری جمعی بسیار بیش از پیش احساس می‌گردد و این امری است که باید از جهات مختلف مورد پشتیبانی قرار گیرد(تورنی و کاترین[12]، 2008) بنابراین سوای آن که توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نیز توسعه صنعتی، به شدت وابسته به توسعه آموزش عالی و افزایش دسترسی به آن است، آموزش و دانستن در معنای عام و آموزش عالی در معنای خاص از یک سو به صورت یکی از بنیادی ترین و کیفی ترین حق و حقوق بشری و شهروندی موضوعیت و اهمیت پیدا کرده و از سویی دیگر با توجه به پیچیده تر شدن لایه های زندگی در عصر حاضر و ابتلای همه امور به دانش و تکنولوژی، بهره مندی از آموزش‌های تخصصی در سطوح آموزش عالی از بایست های شهروند جهانی نقش ایفا می‌کند.

با افزایش سریع جمعیت و گسترش پذیرش دانشگاه‌ها در اواخر دهه شصت و نیز با بالا رفتن سطح فرهنگ عمومی و تبدیل شدن آموزش دانشگاهی به یک ضرورت عام، تلاش برای ورود به دانشگاه شکل حساس‏تری به‏خود گرفت. گسترش انتشار کتاب‌های کمک‏ درسی، تأسیس مراکز آموزشی به ‎منظور آمادگی برای شرکت در کنکور و نیز کلاس و معلم خصوصی، نشانه‏هایی از میزان اهمیت رو به افزایش ورود به دانشگاه– ترجیحاً دانشگاه‌های مهم دولتی در مراکز بزرگ شهری– بود(مردیها، 1383).

نظام آموزشی در پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه نقش و مسؤولیت مهمی برعهده دارد و به عنوان عامل توسعه اقتصادی، انتقال دانش، تربیت افراد برای تصدی مشاغل مختلف در جامعه و از همه مهم‎تر عامل تحرک اجتماعی و کاهش نابرابری‎ها شناخته می‌شود صاحب‌نظران و محققان در خصوص نقش آموزش در تحرک اجتماعی و کاهش نابرابری‎ها تردیدهایی را به وجود آورده‎اند و سهمی جزئی برای آموزش قایل هستند، ولی با وجود این، نقش آموزش به خصوص آموزش رسمی در ساختار اجتماعی جوامع انکارناپذیر است(دهنوی، 1382).

گرچه استقبال از تحصیلات عالی در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر گسترده‌تر است، اما نگاهی به گزارش‌های رسمی و تحقیقات متعددی که در سایر نقاط جهان منتشر شده است، نشان می‌دهد که افزایش تقاضای اجتماعی برای تحصیلات عالی روند فراگیری است که دولت‌ها را با چالش‌های تازه‌ای رو به رو کرده است. تجدید نظر در سیاست های آموزشی، لزوم گسترش و بهبود دوره‌های آموزش‌عالی، تنگناهای تأمین مالی، مهاجرت نخبگان و بیکاری فارغ‌التحصیلان از جمله تنش‌هایی است که در بسیاری از کشورها در پاسخ به این نیاز عمومی بروز کرده است. شناخت ماهیت این تقاضای فزاینده، گذشته از این‌که برای پژوهش‌گران به‎عنوان پدیده‌ای اجتماعی قابل تأمل است، بیش از همه برای برنامه‌ریزان، تصمیم‌گیران و مدیران جامعه ضروری است(محمدی روزبهانی و همکاران، 1385).

در ایران، رشد فزاینده جمعیت به ویژه جمعیت دانش آموزی باعث شد که تقاضا برای ادامه تحصیل در مدارج عالی افزایش یابد، ولی مراکز آموزش عالی نتوانستند به این خواسته پاسخ گویند و مراکز آموزش عالی دیگری به تدریج تأسیس شدند تا بتوانند تا حدودی پاسخ‌گوی این تقاضای روزافزون باشند. از طرفی، توسعه و گسترش آموزش‎عالی در ایران در تحرک اجتماعی نیز نقش اساسی ایفا کرد و موجب دگرگونی در ترکیب ساخت طبقات اجتماعی به ویژه طبقه میانه در شهر و روستا شد(دهنوی، 1382).

لیپسیت و همکاران(1381) در اظهار نظری مشابه تاکید کرده اند که امروزه، علاوه بر توسعه و گسترش آموزش عالی، اخذ مدارک دانشگاهی در جهان به عنوان یک عامل تحرک صعودی در ساختار طبقاتی شناخته می‌شود. اخذ درجه‌های تحصیلی بالا احتمال حرکت از طبقة اجتماعی پایین‎تر به طبقة اجتماعی بالاتر را افزایش می‌دهد و به چنین حرکت اجتماعی حقانیت می‌بخشد(لیپیست و همکاران، 1381 به نقل از دهنوی، 1382).

نتیجه پیمایش سراسری سازمان ملی جوانان در بارة وضعیت و نگرش جوانان ایرانی(1380) نشان می‌دهد که 77 درصد جوانان برای کسب مدرک تحصیلی وارد دانشگاه می‌شوند، 65 درصد ورود به دانشگاه را موجب دستیابی به شغل و 77 درصد باعث کسب موقعیت اجتماعی بالاتر می‌دانند و 23 درصد فشار خانواده و اطرافیان را در این امر مؤثر دانسته‌اند(محمدی روزبهانی و طارمی، 1385).

در این‌ باره که چه متغیرهایی موجب می‌شود فارغ‌التحصیلان دورة متوسطه برای ورود یا عدم ورود به دانشگاه تصمیم بگیرند، الگوهای متعددی ارائه شده است. الگوی «انتخاب دانشگاه» که هوسلر و گالاگر[13](1987) پیشنهاد کرده‎اند، از مراحل منطقی که هر فرد در فرایند تصمیم‌گیری برای ورود به دانشگاه طی ‌می‌کند، طرحی کلی ارائه می‌دهد که شامل سه مرحله پیش‌آمادگی، تحقیق و انتخاب است. عوامل بی‌شماری می‌تواند در هر سه مرحله تأثیرگذار باشد. این تأثیرات با هر ترتیب و شدتی در نهایت، موجب می‎شوند که فرد در مرحله اول به دلایلی برای ورود یا عدم ورود به دانشگاه دست یابد که در واقع، انعکاسی از گرایش ها، رغبت ها و انگیزه‌های اوست(محمدی روزبهانی و طارمی، 1385).

از سویی دیگر با ملاحظه به اهداف و رسالت های کلی نظام آموزش عالی نیز می‌توان دلیل اقبال گسترده به آموزش عالی را در گستره جهانی توجیه نمود. رسالت هایی چون اعتلای دانش، ایجاد بسترهای پژوهش بنیادی و کاربردی، تربیت متخصصین برای تصدّی مشاغل تخصصی گوناگون در دنیای پر رقابت کنونی و سایر عوامل زمینه ای دیگر، توجیه گر سرمایه‌گذاری دولت‌ها و مردم برای دستیابی به آموزش عالی می‌باشد.

محمدی روزبهانی و طارمی(1385) در پاسخ به این سؤال که چرا مردم به آموزش عالی روی‌آورده‌اند؟ متذکر شده‌اند که امکان دستیابی به فرصت‌های شغلی بیشتر و بالاتر را در کنار عواملی دیگری چون تحولات پیچیده فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و لزوم آموزش برای تمام عمر و گرایش به سوی آگاهی و اطلاع در مقیاس‌های جهانی و بومی در ایجاد این خواست همگانی تأثیر فراوان دارند. همچنین تحولات اجتماعی به ویژه تغییر نقش زنان در جوامع موجب شده است که مشارکت آنها در افزایش تقاضای عمومی برای آموزش عالی تأثیر زیادی داشته باشد. الگوی سنتی «مرد تنها نان آور خانواده » در حال تغییر است و سهم مستقیم زنان در اقتصاد خانواده بیشتر شده است. افزایش نسبت طلاق به ازدواج و بالارفتن سن ‌ازدواج موجب شده است تا زنان نیاز بیشتری به استقلال مالی احساس کنند. از طرفی، در مشاغل معمولی تفکر مردسالارانه رقابتی نابرابر را به زنان تحمیل می‎کند و در این میان، داشتن تحصیلات عالی می‌تواند در رفع این تبعیض مؤثر باشد(محمدی روزبهانی و طارمی، 1385).

علاوه بر تلاش‌های و سیاست های متمرکز جهانی و ملی در خصوص گسترش آموزش عالی، هر یک از استان‌ها ی کشور با بسیج دانش‌آموزان خود سعی دارند، سهم بیشتری از آموزش عالی را به دانش‌آموزان منطقه خود اختصاص داده تا در آینده از توان‌مندی‌های علمی و فنی آنان در توسعه استان خویش بهره مند شوند. افزایش دانش آموخته گان و ارتقای سطح تخصص و مهارت آنان، امکان بهره مندی های فراوان فردی و اجتماعی را برای دانش‌آموزان و مجموعه استانی آنان سبب شده بنابراین همه استان‌های کشور سعی دارند در کنکور سراسری دانشگاه‌ها سهم خود را ارتقاء داده و توزیع وسیع‌تری از دانش‌آموزان خود را در دانشگاه‌ها شاهد باشند با این وجود توزیع پذیرفته شدگان در دانشگاه‌های کشور، مبین آن است که برخی از استان‌ها در این عرصه گوی سبقت را از سایرین ربوده اند. بدیهی است مجموعه‌ای از عوامل مختلف در این موفقیت تأثیر داشته و شناسایی این دسته از متغیرهای مؤثر، می‌تواند به بهبود عملکرد دانش‌آموزان استان‌های دیگر در ورود به دانشگاه‌ها و دست یابی آنان به فرصت‌های علمی جهت توسعه توان‌مندی های فردی و جمعی استانی مفید واقع شود.

در جمع بندی نکات یاد شده از سوی محققان در خصوص عوامل محرک و انگیزه ای اساسی متقاضیان برای ورود به آموزش عالی می‌توان عواملی چون؛ لزوم فراگیری آموزش‌های تخصصی برای تصدی مشاغل متعدد، ایجاد درآمد بالاتر، تحرکات اجتماعی، ایفای نقش شهروندی در جامعه جهانی، شوق به یادگیری، دانستن و غیره را برشمرد. در کنار انگیزه های محرک جوانان برای دستریابی به آموزش عالی عوامل و متغیرهای دیگری نیاز است تا مسیر نیل به این هدف را هموار نماید.

 در تمام دنیا دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه، کم و بیش از صافی هایی عبور می کنند این صافی ها بستگی به نوع نظام آموزشی کشورها یا نوع اقتدار و استقلالی که کشورها دارند، متغییر می‌باشد(گویا و همکاران، 1383).

در ایران یکی از شرایط اصلی ورود به دانشگاه، کسب نمره کل بالا و رتبه مناسب در آزمون سراسری است. به همین دلیل، خانواده‎ها برحسب سطح‎ تحصیلات، شغل و توانایی‎های مادی خود سرمایه‌گذاری‎های متفاوتی در آموزش فرزندان خود می‎کنند(دهنوی، 1382). گزینش دانشجو از طریق آزمون سراسری، براساس مصوبه های شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور انتخاب مستعدترین داوطلبان، توزیع پذیرفته شدگان در رشته‌های مختلف دانشگاهی در سراسر کشور، تامین نیروی انسانی متخصص و متعهد مورد نیاز کشور و فراهم آوردن زمینه رقابت سالم برای راهیابی داوطلبان به آموزش عالی متناسب با ظرفیت پذیرش اعلام شده دانشگاه‌ها، همه ساله از سوی سازمان سنجش آموزش کشور انجام می‌شود(کارنامه آزمون سراسری، 1387). بر اساس قانون، آن دسته از دانش‌آموزانی که موفق به ورود و گذراندن دوره پیش دانشگاهی شوند، مجوز شرکت در آزمون کنکور سراسری دانشگاه‌ها را به دست خواهند آورد(صافی، 1383).

رشد فزاینده جمعیت، کاهش میزان مرگ و میر و انفجار جمعیت دانش آموزی باعث شد میزان تقاضای ادامه تحصیل در مدارج عالی افزایش یابد. بنابراین، علی رغم سرمایه گذاری‌های هنگفت دولت‌ها در زمینه گسترش و توسعه آموزش‌عالی، تقاضای اجتماعی فزاینده برای ورود به آموزش‌عالی، دولت مردان را با مشکلات عدیده‎ای برای جذب متقاضیان ورود به آموزش عالی و نیز ایجاد زمینه‌های مناسب اشتغال آنان بعد از دانش آموختگی مواجه ساخت(دهنوی، 1382).

مسؤولان سازمان سنجش آموزش کشورمعتقدند؛ به علت استقبال زیاددانش‌آموزان متوسطه وپیش دانشگاهی و خانواده‌های آنان ازتحصیل درآموزش عالی و با توجه به محدویت ظرفیت دانشگاه‌ها وعدم اعتبارات دانشگاهی، ناگزیر باید از بین متقاضیان انتخاب صورت گیرد لذا در شرایط فعلی برای انتخاب دانشجوراه دیگری جز انجام کنکور وجود ندارد(صافی، 1383).

بنابراین کنکور به عنوان استراتژیی از سوی سازمان سنجش به منظور جذب متقاضیان مستعدتر به آموزش عالی و توزیع آنها در رشته‌ها، دانشگاه‌ها و شهرهای مختلف بر اساس نمره اکتسابی داوطلبان تلقی می‌گردد. تاریخچه کنکور در ایران نشان می‌دهد به واسطه تعدادکم شرکت کنندگان وداوطلبین کنکورطیف اصله زمانی 1290 تاسال 1337، دانشگاه‌هاومراکزآموزش عالی صرفا ًبه ضوابط عمومی واختصاصی توجه می‌نمودند. باتهیه ابزارهای اندازه گیری وسنجش ازیک سوونیازبه نیروی انسانی در بخش‌های مختلف جامعه ازسوی دیگر، مسئله گزینش افرادازطریق امتحانات ورودی دانشگاهی مطرح شدانجام مسابقات ورودبه دانشگاه واستفاده ازتست برای انجام این کار، اولین باردرسال 1337 صورت پذیرفت(اردبیلی، 1374).

تاریخ برگزاری نخستین کنکور را سال 1317 ذکر کرده اند، زمانی که تعداد داوطلبان ورود به بعضی از رشته‌های دانشگاهی مانند پزشکی، حقوق و مهندسی بیشتر از ظرفیت پذیرش این رشته‌ها در دانشگاه‌ها شد(کاردان، به نقل از حج فروش، 1381).

تعداد شرکت کنندگان در آزمون سراسری سال 1379 برابر 1339134 نفر و در سال1387 برابر 1506000 بوده و ظرفیت های دوره روزانه دانشگاه‌ها طی ده سال گذشته تقریبا ثابت مانده و به طور متوسط حدود 80000 نفر بوده است. افزایش ظرفیت ها بیشتر در دوره های پیام نور و غیر انتفاعی اتفاق افتاده است بنابراین داوطلبان برای ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی خصوصاً در دوره های روزانه رقابت بسیار فشرده ای دارند(خدایی، 1387).

به طور کلی موفقیت تحصیلی و به طور ویژه دستیابی به آموزش عالی به عوامل بسیاری بستگی دارد. اصولاً قضاوت درباره علل موفقیت و شکست تحصیلی نیازمند داشتن دیدی سیستماتیک و همه جانبه است. چنین پدیده هایی را نمی‌توان به یک دسته یا دسته ای محدودی از عوامل نسبت داد. در این پژوهش، سعی شده است تا با دیدی جامع الاطراف به مسئله نگریسته شود و سهم انواع متغیرهای دخیل در موفقیت تحصیلی و دستیابی به آموزش عالی دانش‌آموزان مورد لحاظ قرار گیرد. بر این اساس دسته ای از عوامل شامل؛ عوامل فردی، عوامل خانوادگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی، عوامل دینی- مذهبی، عوامل آموزشی و عوامل اقلیمی به منظور بررسی مسئله مورد کنکاش قرار گرفته است.

نتایج برخی پژوهش­های انجام گرفته در حوزه موفقیت درکنکور بیانگر آن است که برخی از عوامل کسب موفقیت در کنکور عبارتند از؛ مع‍دل‌، ن‍وع ‌ان‍گ‍ی‍زه‌، ان‍ت‍ظار خ‍ان‍واده‌، ان‍ت‍ظار ش‍خ‍ص ‌از خ‍ود، طب‍ق‍ه‌ب‍ن‍دی ‌اج‍ت‍م‍اع‍ی‌، ع‍وامل ‌ج‍و س‍ازم‍ان‍ی‌، ش‍رای‍ط م‍طال‍ع‍ه‌، ت‍ع‍داد دانش‌آموزان‌ ک‍لاس‌، م‍ی‍زان ‌ت‍وج‍ه ‌م‍ع‍ل‍م‍ان‌، ش‍رک‍ت ‌در فعالیت‌های‌ک‍لاس‍ی(دشتی، 1387)؛ برنامه‌ریزی درمنزل، روش صحیح مطالعه، اقتصاد خانواده و...(بزرگی، 1379)؛ نوع دیپلم، گروه آزمایشی، جنس، نوع آموزشگاه، تحصیلات وشغل پدر و مادر(رودباری، 1384)؛ برای ورودبه دانشگاه الزاماً موفقیت درگرو استعداددانش آموزن نیست، بلکه حمایت‌های اقتصادی و فرهنگی خانواده، سرنوشت تحصیلی داوطلبان ورود به دانشگاه را رقم خواهد زد(نوغانی، 1386)؛ انگیزش تحصیلی، عزت نفس، تصور از خود، جو مدرسه، تأثیر هم سالان، سرسختی، تحصیلات والدین(بهرامی و مختاری، 1384)، به دست آوردن پول و درآمد زایی بیشتر(طباطبایی، 1385)؛ تعامل با محیط تحصیلی(آدامز[14]، 1997)؛ توانایی ذهنی، انگیزش پیشرفت تحصیلی(ویتوریو[15]و همکاران، 2000)؛ سرمایه‌گذاری بلندمدت(کانتون[16]، 2001)؛ مؤلفه فراشناخت و مؤلفه انگیزش در رفتار خود تنظیمی(باکراسوی و لیکاردو[17]، 2010).

با عنایت به مسئله اساسی در پژوهش حاضر، ده سؤال ذیل طرح و مورد بررسی واقع شده است:

1- چقدر عوامل فردی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

2- چقدر عوامل خانوادگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

3- چقدر عوامل مذهبی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

4- چقدر عوامل آموزشی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

5- چقدر عوامل فرهنگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

6- چقدر عوامل اقتصادی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

7- چقدر عوامل اجتماعی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

8- چقدر عوامل اقلیمی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها مؤثر بوده است؟

9- رتبه بندی میزان تأثیر عوامل فوق در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها بر اساس نتایج ابزار پژوهش چگونه است؟

روش تحقیق

با توجه به اهداف و سؤال‌های مورد بررسی، روش پژوهش آمیخته ای از؛ تحلیل اسنادی و زمینهابی پرسشنامه ای(پیمایش) بوده چرا که در خلال پژوهش ضمن مطالعه کتابخانه‌ای(اسناد و مدارک مرتبط) به منظور سنجش دیدگاه اعضای هیأت علمی از پیمایش پرسشنامه ای نیز استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه دانش‌آموزان پذیرفته شده استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388خواهد بود. تعداد جامعه دانش‌آموزان موفق پذیرفته شده استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌های کشور، طی سال‌های 1384 الی 1388 بنابر آمارهای رسمی سازمان سنجش آموزش کشور، بالغ بر 45659 نفر بوده است. در راستای برآورد تعداد نمونه لازم جهت اجرای ابزار پژوهش از جدول کرجسی و مورگان در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شده است. نمونه برآورد شده برای جامعه آماری فوق، 381 نفر بوده است در خصوص روش نمونه گیری باید اذعان داشت، نمونه پژوهش در گستره استان یزد و شانزده ناحیه/ منطقه آن، توزیع شده‌اند لذا نمونه گیری در گستره استانی به شیوه خوشه‌ای، انجام شده است.

به منظور تهیه پرسشنامه محقق ساخته؛ با عنایت به مطالعات انجام شده در منابع نظری و تعداد محدود پژوهش‌های مرتبط با عنوان پژوهش و هم چنین اظهارات صاحب نظران حوزه آموزش عالی، سازمان سنجش آموزش کشور، کارشناسان آموزش و پرورش استان و نیز برخی دانش‌آموزان سابق و دانشجویان کنونی، مجموعه گویه‌های پرسشنامه محقق ساخته شامل؛ 10 متغیر تعدیل کننده و 110 گویه متناسب با سؤال‌های پژوهش ذیل سؤال‌های اصلی پژوهش، تدوین گردید. در این فرم پس از ارائه توضیحات و چگونگی تکمیل فرم توسط دانش‌آموزان سؤال‌هایی از پیش ساخته و از نوع بسته پاسخ پیرامون متغیرهای تعدیل کننده مورد بررسی و سپس گویه‌های اصلی مرتبط پیرامون سؤال‌های اصلی پژوهش ارائه شده است. طیف مورد استفاده برای پاسخ‌گویی، پنج مرتبه‌ای لیکرت بوده است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه مذکور به وسیله نظرات صاحب نظران حوزه مربوط تأمین شده و پایایی آن نیز طی محاسبه ضریب آلفای کرونباخ در عوامل؛ فردی74/0، خانوادگی 9/0، مذهبی88/0، آموزشی93/0، فرهنگی86/0، اقتصادی89/0، اجتماعی84/0 و اقلیمی899/0 و در کل نیز 95/0 بوده است.. به منظور تحلیل داده‌های پژوهش، طی برنامه spss و در تحلیل توصیفی، پس از ارائه فراوانی نتایج اظهارات پاسخ گویان، میانگین پاسخ به گویه‌های هر یک از سؤال‌های اصلی و هم چنین میانگین کل گویه‌های هر سؤال به علاوه، انحراف معیار و انواع جداول جهت تبیین توصیفی داده‌های حاصل، آورده شده است. در تحلیل استنباطی داده‌های پژوهش نیز با عنایت به مقیاس داده‌ها از آزمون های پارامتریک هم چون؛ آزمون «t تی تک متغیره»، آزمون «T تی دو گروه مستقل»، آزمون «F تحلیل واریانس یک راهه» و آزمون های تعقیبی مربوطه استفاده شده است.

یافته‌های پژوهش[18]:

جدول شماره 1- نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای سؤال‌های پژوهش

بررسی نتایج ارائه شده آزمون تی تک نمونه‌ای(جدول شماره1)، حاکی از آن است که میانگین تأثیر گویه‌های عوامل فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد، در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان در حد زیاد بوده است.

برخی از گویه‌های مؤثر عامل فردی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها، به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ حضور در دانشگاه برای کسب مدرک تحصیلی عالی‌تر(علاقه به مدرک تحصیلی بالاتر)، ایمان به توانایی های فردی و تصور مثبت داشتن از خود برای موفق شدن در کنکور، میل باطنی به ارتقا سطح علمی و شکوفا سازی توان‌مندی‌های خود در دانشگاه، نگرش مثبت و ارزشمند دانستن دانشگاه برای رشد در زندگی شخصی و اجتماعی، تمایل به حضور در دانشگاه به عنوان فرصتی جهت بررسی بیشتر مسیر زندگی آینده و....

برخی از گویه‌های مؤثر عامل خانوادگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ حمایت و تشویق‌(مادی و معنوی) خانواده برای پیگیری مطالعه و موفقیت کنکور، اصرار خانواده به ورود در دانشگاه برای بهبود وضع اجتماعی و کسب منزلت اجتماعی، وجود جو و فضای سالم، آرام و مطلوب در خانواده طی دوره آمادگی برای کنکور، همراهی واقعی والدین با برنامه مطالعاتی شما هنگام آمادگی برای کنکور، تأثیر نگرانی والدین از سرنوشت شغلی و اجتماعی فرزند خود در موفقیت وی در کنکور.

برخی از گویه‌های مؤثر عامل مذهبی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ اثر ایمان به خداوند و توکل به آن در همه امور از جمله آمادگی برای کنکور، اثر اعتقاد باطنی به موفقیت در اموری که برای آن متحمل زحمت و مشقت می شویم، اثر دعا و راز و نیاز به درگاه خالق در انبساط خاطر و اطمینان قلبی برای موفقیت در کنکور، اعتقاد به ضرروت کسب علم جهت اشتعال در مشاغل ارزشمند و با روزی حلال، اعتقاد به علم آموزی جهت ادای دین به والدین در زمینه تأمین هزینه‌های زندگی و تحصیل و...

برخی از گویه‌های مؤثر عامل آموزشی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ برخورداری از معلمانی توان‌مند، دلسوز، هدایت‌گر، مشوق با کفایت علمی و اخلاقی متناسب، توانایی جامع دبیران در پاسخ‌ دقیق و کامل به سؤال‌های دانش‌آموزان، توان‌مندی جامع دبیران در تدریس عمیق و همه جانبه محتوای دروس مدرسه‌ای، برخوداری از کادر مدیریتی، آموزشی و پرورشی دلسوز، علاقه‌مند و مشوق در مدرسه، برخورداری از مدرسه ای با جو علمی مطلوب و اثر بخشو...

برخی از گویه‌های مؤثر عامل فرهنگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ اعتبار و جایگاه تحصیل‌کردگان دانشگاهی بین خانواده، اقوام و نزدیکان، اعتبار داشتن علم و تحصیلات عالی بین مردم شهر و محل زندگی شما، اعتبار اجتماعی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نزد مردم شهر و محل زندگی شما، ملاحظه اعتبار داشتن تحصیل‌کردگان دانشگاهی بین اقوام طی مراسم، نشست‌ها و غیره، جایگاه و منزلت اجتماعی تحصیل‌کردگان در صحنه اجتماع و جامعه و...

برخی از گویه‌های مؤثر عامل اقتصادی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ امکان کسب درآمد متناسب‌تر در سایه تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با مشاغل یدی، بهره‌گیری بیشتر فارغ التحصیل دانشگاه از سطوح عالی‌تر تکنولوژی، ابزار و فنون تولید، موفقیت تحصیل‌کردگان دانشگاه در شغل خود به واسطه تسلط علمی و فنی، ملاحظه تفاوت سطح زندگی و معیشت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با سایر اقشار جامعه، سختی کسب درآمد فاقدان تحصیلات دانشگاهی به خصوص در سال‌های ناتوانی و پیری و...

برخی از گویه‌های مؤثر عامل اجتماعی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کنکور ورودی دانشگاه‌ها به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ ارزش‌ و اعتبار جامعه به افراد براساس متغیر‌هایی چون؛ تحصیل، معلومات و مدرک علمی، اثر تحصیل و ضرورت آن برای ازدواج متناسب‌تر، اثر تحصیل در کسب پایگاه و طبقه اجتماعی مطلوب‌تر در جامعه، اثر تحصیلات دانشگاه بر توان‌مندی شخص برای فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در آن‌ها، توان‌مندی تحصیل‌کرده دانشگاه در مواجهه با مسائل زندگی و اقدام جهت حل مسائل زندگی و...

جدول شماره2- نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2)، حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل فردی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور، برحسب متغیرهای تعدیل کننده سطح سواد مادر(670/2=F) و متوسط درآمد خانواده(192/5=F) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده سطح سواد مادر مادران دارای مدرک کارشناسی بیشتر از ابتدایی و بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده درآمد یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتراز تا 500 هزارتومان، تأثیر عوامل فردی را در موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل خانوادگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور، برحسب متغیرهای تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده(872/7=F)، سطح سواد پدر(065/9=F)، سطح سواد مادر(002/14=F) و متوسط درآمد خانواده(681/16=F) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده دوبیشتر از پنج؛ شش و هفتم وبالاتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر، چهار بیشتر از هفت وبیشتر، سطح سواد پدر دکتری بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی ارشد بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، فوق دیپلم بیشتر از سوم راهنمایی و ابتدایی، دیپلم بیشتر از ابتدایی، سطح سواد مادر دکتری بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی ارشد بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، فوق دیپلم بیشتر از ابتدایی و بیسواد، دیپلم بیشتر از ابتدایی و بیسواد، سوم راهنمایی بیشتر از ابتدایی و بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده 500 تایک میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان، یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر ازتا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون وبالاتر بیشتر از تا 500 هزارتومان و500 تایک میلیون تومان، تأثیر عوامل خانوادگی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل مذهبی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور برحسب متغیرهای تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده(072/3=F) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده درآمد تا 500 هزارتومان بیشتر از یک ونیم میلیون وبالاتر، تأثیر عوامل مذهبی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل آموزشی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور برحسب متغیرهای تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده(896/2=F)، سطح سواد پدر(053/5=F)، سطح سواد مادر(395/6=F) و متوسط درآمد خانواده(339/16=F) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده دو بیشتر از هفت وبیشتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر، سطح سواد پدر کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، سطح سواد مادر دکتری بیشتر از ابتدایی، کارشناسی ارشد بیشتر از ابتدایی، کارشناسی بیشتر از ابتدایی و بیسواد و بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده 500 تایک میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان، یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر ازتا 500 هزارتومان و 500تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون وبالاتر بیشتر از تا 500 هزارتومان و500تایک میلیون تومان، تأثیر عوامل خانوادگی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل فرهنگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور برحسب متغیرهای تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده(367/2=F)، سطح سواد پدر(586/2=F)، سطح سواد مادر(041/3=F) و متوسط درآمد خانواده(921/7=F)، تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده دو بیشتر از هفت وبیشتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر، سطح سواد پدر کارشناسی بیشتر از ابتدایی، سطح سواد مادر کارشناسی بیشتر از ابتدایی و بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و500 تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون وبالاتر بیشتر از تا 500 هزارتومان، تأثیر عوامل خانوادگی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل اقتصادی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور برحسب متغیرهای تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده(782/4=F) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان، تأثیر عوامل اقتصادی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

بررسی نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه(جدول شماره2) حاکی از آن است که در مؤلفه تأثیر عوامل اجتماعی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور برحسب متغیرهای تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده(383/2=F) و متوسط درآمد خانواده(325/3=F)، تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی(جدول شماره 3) نشان می‌دهد که: بر حسب متغیر تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده دو بیشتر از هفت وبیشتر، پنج بیشتر از هفت وبیشتر و بر حسب متغیر تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان، تأثیر عوامل اجتماعی رادر موفقیت دانش‌آموزان در کسب رتبه نخست بیشتر می‌دانند.

نتایج استنباطی بررسی دیدگاه پاسخ گویان در خصوص میزان تأثیر گویه‌های عوامل اقلیمی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور بر حسب متغیرهای تعدیل کننده؛ حاکی از عدم وجود تفاوت معنادار بین سطوح لحاظ شده در هر یک از متغیرهای مذکور بوده است.

جدول شماره3- نتایج آزمون توکی

بررسی نتایج آزمون تی گروه‌های مستقل(جدول شماره 4) برحسب متغیر تعدیل کننده جنسیت حاکی از آن است که؛ در تأثیر عوامل فردی بر حسب متغیر تعدیل کننده جنسیت(2. 985 =t) تفاوت معناداری بین میانگین دو گروه نمونه در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج بیانگر آن است که از نظردختران درمقایسه با پسران میزان تأثیرگویه‌های عوامل فردی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور بیشتر می‌باشد.

در تأثیر عوامل مذهبی بر حسب متغیر تعدیل کننده جنسیت(363/2 =t) تفاوت معناداری بین میانگین دو گروه نمونه در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج بیانگر آن است که از نظردختران درمقایسه با پسران میزان تأثیرگویه‌های عوامل مذهبی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور بیشتر می‌باشد.

در تأثیر عوامل اجتماعی بر حسب متغیر جنسیت(115/2=t) تفاوت معناداری بین میانگین دو گروه نمونه در سطح معناداری 05/0وجود دارد. نتایج بیانگر آن است که از نظر پسران درمقایسه با دختران میزان تأثیرگویه‌های عوامل اجتماعی را در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور بیشتر می‌دانند.

جدول شماره 4- نتایج آزمون تی گروه‌های مستقل براساس متغیر تعدیل کننده جنسیت

بررسی سؤال اصلی شماره نهم پژوهش حاضر حاکی از آن است که بین عوامل هشتگانه؛ فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی تأثیر گذار بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 تفاوت معنادار وجود دارد.

جدول شماره 5-  نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه درون آزمودنی مربوط به تأثیر عوامل فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی

بررسی نتایج آزمون بونفرونی مربوط به تأثیر عوامل فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 بیانگر آن است که از دیدگاه دانش‌آموزان؛

1- تأثیر عوامل فردی بیشتر از خانوادگی، فرهنگی و آموزشی در سطح معناداری 01/0 بوده است.

2- تأثیر عوامل مذهبی بیشتر از عوامل فردی، خانوادگی، فرهنگی، آموزشی و اقلیمی می‌باشد(01/0P≤).

3- تأثیر عوامل اقتصادی بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 بیشتر از عوامل خانوادگی، فرهنگی، آموزشی و اقلیمی می‌باشد(01/0P≤).

4- تأثیر عوامل اجتماعی بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 بیشتر از عوامل فردی، خانوادگی، فرهنگی، آموزشی و اقلیمی می‌باشد(01/0P≤).

5- تأثیر عوامل اقلیمی در مقایسه با سایر عوامل نیز بیانگر تأثیرگذاری بیشتر این عامل در مقایسه با عوامل خانوادگی، آموزشی و فرهنگی می‌باشد(01/0P≤).

جدول شماره 6- نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی

بررسی سؤال اصلی شماره یازده پژوهش حاضر حاکی از آن است که بین عوامل هشتگانه؛ فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی تأثیر گذار بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 تفاوت معنادار در ترتیب اولویت وجود دارد. بررسی نتایج ارائه شده حاکی از آن است که از دیدگاه دانش‌آموزان پذیرفته شده در کنکور، رتبه‌بندی عوامل شامل؛ اجتماعی، مذهبی، اقتصادی، فردی، اقلیمی، آموزشی، خانوادگی و فرهنگی به ترتیب با میانگین های رتبه ای 59/5، 51/5، 46/5، 62/4، 53/4، 62/3، 55/3 و 12/3  خواهد بود.

بحث ونتیجه‌گیری

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد:

نتایج سؤال شماره یک پژوهش حاکی از آن است که، میانگین تأثیر گویه‌های عوامل فردی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 56/3و در حد زیاد(93/22=t؛ 01/0=sig) بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده جنسیت(دختران بیشتر از پسران)، سطح سواد مادر(کارشناسی بیشتر از ابتدایی)، متوسط درآمد خانواده(یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان) تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور با نتایج تحقیقات بهرامی و مختاری(1384)، ویتوریو و همکاران(2000) در زمینه(انگیزش پیشرفت تحصیلی) و صادقی(1377) و بهرامی و مختاری(1348)، در زمینه تأثیر هوش و استعداد بالا در موفقیت تحصیلی، همسو است.

نتایج سؤال شماره دو پژوهش حاکی از آن است که میانگین تأثیر گویه‌های عوامل خانوادگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور، از دیدگاه پاسخ گویان 28/3 و در حد زیاد(29/7=t؛ 01/0=sig) بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده تعداد فرزندان خانواده(دو بیشتر از پنج؛ شش و هفتم وبالاتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر، چهار بیشتر از هفت و بیشتر)، سطح سواد پدر(دکتری بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی ارشد بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، فوق دیپلم بیشتر از سوم راهنمایی و ابتدایی، دیپلم بیشتر از ابتدایی)، سطح سواد مادر(دکتری بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی ارشد بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد، فوق دیپلم بیشتر از ابتدایی و بیسواد، دیپلم بیشتر از ابتدایی و بیسواد، سوم راهنمایی بیشتر از ابتدایی)، متوسط درآمد خانواده(500 تایک میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان، یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر ازتا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون وبالاتر بیشتر از تا 500 هزارتومان و500 تایک میلیون تومان)، تفاوت معناداری بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور در برخی گویه‌ها با نتایج تحقیقات نوغانی(1386)و ساعی(1374) در زمینه حمایت و تشویق‌(مادی و معنوی) خانواده برای پیگیری مطالعه و موفقیت کنکور، دهنوی(1382)و بهرامی و مختاری(1348) در زمینه تحصیلات والدین، همسو است.

نتایج سؤال شماره سه پژوهش حاکی از آن است که میانگین تأثیر گویه‌های عوامل مذهبی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 78/3 و در حد زیاد(4/22=t؛ 01/0=sig)بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده جنسیت(دختران بیشتر از پسران) و متوسط درآمد خانواده(تا 500 هزارتومان بیشتر از یک ونیم میلیون وبالاتر) تفاوت معنادار بین میانگین گروه‌ها وجود دارد.

نتایج سؤال شماره چهار پژوهش حاکی از آن است که میانگین تأثیر گویه‌های عوامل آموزشی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 24/3 و در حد زیاد(63/5=t؛ 01/0=sig)بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده؛ تعداد فرزندان خانواده(دو بیشتر از هفت وبیشتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر)، سطح سواد پدر(053/5=F)(کارشناسی بیشتر از سوم راهنمایی؛ ابتدایی و بیسواد)، سطح سواد مادر(دکتری بیشتر از ابتدایی، کارشناسی ارشد بیشتر از ابتدایی، کارشناسی بیشتر از ابتدایی و بیسواد)، متوسط درآمد خانواده(500 تایک میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان، یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از و 500 تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون)، تفاوت معنادار بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور در برخی گویه‌ها با نتایج تحقیقات بزرگی(1379) در زمینه تأثیر کلاس کنکور و داشتن برنامه جهت مطالعه، دشتی(1378) در زمینه تأثیر ش‍رای‍ط م‍طال‍ع‍ه‌، ویتوریو و همکاران(2000) در زمینه تأثیر توان‌مندی جامع دبیران در تدریس عمیق و همه جانبه محتوای دروس مدرسه‌ای، ماکس ولوهمکاران(2000) در زمینه تأثیر فضای علمی، رقابت منصفانه و شوق‌انگیز بین دانش‌آموزان، همسو است.

نتایج سؤال شماره پنجم پژوهش حاکی از آن است که میانگین تأثیر گویه‌های عوامل فرهنگی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 27/3 و در حد زیاد(94/8=t؛ 01/0=sig)بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده؛ تعداد فرزندان خانواده(دو بیشتر از هفت وبیشتر، سه بیشتر از هفت وبیشتر)، سطح سواد پدر(کارشناسی بیشتر از ابتدایی)، سطح سواد مادر(کارشناسی بیشتر از ابتدایی)، متوسط درآمد خانواده(یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و500 تایک میلیون تومان، یک ونیم میلیون وبالاتر بیشتر از تا 500 هزارتومان) تفاوت معنادار بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور در برخی گویه‌ها با نتایج تحقیقات آدامز(1997) و دلانی(1999) در زمینه جایگاه و منزلت اجتماعی تحصیل‌کردگان در صحنه اجتماع و جامعه و بهرامی و مختاری(1348) در زمینه اعتبار داشتن تحصیل دانشگاهی بین همسالان، دوستان و همکلاسی‌ها، همسو است.

نتایج سؤال شماره ششم پژوهش حاکی از آن است میانگین تأثیر گویه‌های عوامل اقتصادی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 68/3 و در حد زیاد(72/18=t؛ 01/0=sig)بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده متوسط درآمد خانواده(یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان) تفاوت معنادار بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور در برخی گویه‌ها با نتایج تحقیقات طباطبایی،(1385)، کانتون(2001)، ماکس ولوهمکاران(2000)، نولند(1999)، کانتون(2001)وآدامز(1997)در زمینه امکان کسب درآمد متناسب‌ در سایه تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با مشاغل یدی و دهنوی(1382) در زمینه ملاحظه تفاوت سطح زندگی و معیشت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با سایر اقشار جامعه، همسو است.

نتایج سؤال شماره هفتم پژوهش حاکی از آن است میانگین تأثیر گویه‌های عوامل اجتماعی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 71/3 و در حد زیاد(66/22=t؛ 01/0=sig)بوده است. نتایج استنباطی بررسی دیدگاه دانش‌آموزان حاکی از آن است که بر حسب متغیرهای تعدیل کننده جنسیت(پسران بیشتر از دختران)، تعداد فرزندان خانواده(دو بیشتر از هفت وبیشتر، پنج بیشتر از هفت وبیشتر) و متوسط درآمد خانواده(یک تایک ونیم میلیون تومان بیشتر از تا 500 هزارتومان و 500 تایک میلیون تومان) تفاوت معنادار بین میانگین گروه‌ها وجود دارد. یافته‌های مذکور در برخی گویه‌ها با نتایج تحقیقات طباطبایی(1385) در زمینه اثر تحصیلات دانشگاه بر توان‌مندی شخصی برای فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در آن‌ها و دهنوی(1382) و دلانی(1999) در زمینه اثر تحصیل در کسب پایگاه و طبقه اجتماعی مطلوب‌تر در جامعه، همسو است.

نتایج سؤال شماره هشتم پژوهش حاکی از آن است میانگین تأثیر گویه‌های عوامل اقلیمی در موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور از دیدگاه پاسخ گویان 5/3 و در حد زیاد(51/12=t؛ 01/0=sig)بوده است.

نتایج سؤال شماره نهم پژوهش در خلال یافته‌های هر یک از هشت سؤال اصلی مذکور، قبلاً ارائه شده است.

بررسی نتایج سؤال شماره دهم پژوهش حاکی از آن است که بین عوامل عوامل هشتگانه؛ فردی، خانوادگی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی تأثیر گذار بر موفقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه استان یزد در کسب رتبه نخست ورود به دانشگاه‌های کشور طی سال‌های 1384 الی 1388 تفاوت معنادار در ترتیب اولویت وجود دارد.

عامل اجتماعی مؤثر ترین دسته عوامل بوده و سپس مذهب در جای دوم است. باید اذعان داشت؛عامل اجتماعی نیز به نوعی بازتاب ساختارمذهبی حاکم است. اقتصاد که قطعاً در آن منطقه بنابر محدودیت‌های طبیعی و امکانات باید عامل مؤثری باشد، سومین عامل مؤثر می‌باشد. عامل فردی در جایگاه چهارم بوده و در حد میانی است و پس از آن اقلیم قرار گرفته است. آن چه جای تامل دارد، رتبه آموزش است که نشان می‌دهد، چنان چه باید ساختارهای آموزشی از دید آنان در این عرصه، نقش نداشته‌اند و سایر زمینه‌ها از آن مؤثرتر بوده اند و از آن جالب تر این که خانواده نیز چنانچه باید رتبه قابل توجهی را به زعم پاسخ گویان کسب نکرده است. در پایان نیز حوزه فرهنگ با گویه‌های مطرح شده در آن قرار دارد. لذا می‌توان نتیجه گرفت؛ بیش از همه نوعی فضای؛ اجتماعی– مذهبی و نیز معیارهای ارزشی نهادینه شده اقتصادی به همراه مجموعه‌ای از برداشت های و معیارهای ارزشی فردی با الزامات نوع اقلیم منطقه‌ای بوده که آنان را به مسیر مذکور سوق داده و حوزه‌های به نام آموزش، خانواده و فرهنگ در ششمین تا هشتمین رده جای گرفته‌اند.

پیشنهادهای پژوهش:

-   با توجه به اثر تحصیلات دانشگاه بر توان‌مندی شخص برای فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در آن‌ها، توان‌مندی تحصیل‌کرده دانشگاه در مواجهه با مسائل زندگی و اقدام جهت حل مسائل زندگی، اتکاء فکری خانواده‌ها و اقوام به تحصیل‌کرده دانشگاه و توانایی وی در تصمیم گیری معقول، اثر تحصیل در تحرک طبقاتی و بهبود طبقه اجتماعی فرد نسبت به طبقه والدین و اقوام، اهمیت دادن جامعه به مدرک تحصیلی عالی دانشگاهی جهت تعامل مطلوب و اثربخش‌ترو... بر این اساس ضروری است، توسط مراجع اجتماعی استان بیش از بیش در دستور کار قرار گرفته و در راستای هر چه بیشتر تعمیق و ساری وجاری نمودن آن در جامعه دانش آموزی استان تلاش شود.

-   با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می‌شود با عنایت به تأثیر فوق العاده حوزه مذهب در گرایش سازی به سمت حوزه‌های علمی و تخصصی از آن پشتوانه عظیم موجود بیش از پیش در راستای هر چه بیشتر تعمیق نمودن، ارزش مذکور در جامعه دانش آموزی استان استفاده شود.

-   روشن است که عامل اقتصاد برای جامعه دانش آموزی فوق، مرجع بایسته ای بوده و لذا دانش‌آموزان استان یکی از زمینه‌های مؤثر در اقدام خود به پیگیری تحصیلات دانشگاهی را بهره مندی از مزایای اقتصادی اثبات شده آن در انواع بازده های فردی و اجتماعی می‌دانند و معتقدند به واسطه تحصیلات دانشگاهی می‌توان از وضعیت اقتصادی بهینه تری در سطوح فردی و اجتماعی بهره مند شد لذا لازم است این ارزش مثبت هر چه بیشتر در جامعه استان و برای دانش‌آموزان متوسطه احیاء و بازشناسی شود.