بازکاوی انتقادی مطالعات ایرانی در قلمرو آموزش عالی پایدار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات مدیریت آموزش عالی، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

2 دانشجوی دکتری اقتصاد و مدیریت مالی آموزش عالی، دانشگاه تهران

چکیده

هدف از این جستار، بازکاوی انتقادی مطالعات ایرانی در قلمرو آموزش عالی پایدار بر پایه دو سپهر اندیشه ورزی ناسازوار توسعه پایدار و پایداری است. این جستارگشایی با بهره گیری از روش کیفی در دو گام  انجام شده است. در گام نخست، پس از جستجو در منابع و پایگاه های علمی، از میان مقاله ها، 30 مقاله که دربرگیرنده  مفاهیم  پایداری، توسعه پایدار و آموزش عالی پایدار  بود، برگزیده شد. در گام دوم، افزون بر دسته بندی مفهومی، مفاهیم بازکاوی کمی نیز شدند. برآیند این کندوکاو نظری و زمینه ای، بازشناسی ناسازواری میان دو رویکرد توسعه پایدار و پایداری است که  می تواند دو مسیر ناهمگرا فراروی آن  چه آموزش عالی پایدار  نامیده می شود، بگستراند. نکته سزاوار درنگ این که، به نظر می رسد بیشتر مطالعات ایرانی از بازشناسی این ناسازواری مفهومی بازمانده اند. چنین کاستی هایی می تواند از جمله  به سردرگمی در مفهوم سازی از آموزش عالی پایدار برپایه مفاهیم نظری استوار بینجامد که  به نظر می رسد سرانجام نافرجامی برای نسل های آینده خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical review of Iranian studies in the field of sustainable higher education

نویسندگان [English]

  • Hamid Javdani 1
  • Ahmad keaxa 2
1 Associat Professor,Higher Eduction Management Studies, Institute for Research and Planning in Higher Education
2 uni Tehran
چکیده [English]

The purpose of this article is to provide a critical review of Iranian studies about sustainable higher education based on two paradoxical paradigms about sustainability. This research has been carried out using a qualitative method in two steps. In the first step, after searching in scientific sources and databases, 30 articles were selected which include the concepts of sustainability, sustainable development, and sustainable higher education. In the second step, in addition to conceptual classification, the concepts have been analyzed quantitatively as well. The findings of this theoretical and contextual study recognize the paradox between two approaches about sustainability that can lead to two heterogeneous paths of sustainable higher education. It is noteworthy to mention that most Iranian studies had been unable to recognize these two paradoxical concepts. Such defects could lead, among other things, confusion in the conceptualization of sustainable higher education based on theoretical concepts and practical experiences that could finally pervert generations to come.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • Progress
  • Development
  • Sustainable Development
  • Sustainability
  • Sustainable Higher Education
ابراهیم راد، سید؛ فقیهی، علیرضا؛ ناطقی، فائزه و معینی کیا، مهدی (1396). طراحی مدل دانشگاه پایدار، مبتنی بر مطالعات صورت گرفته در ایران. دوفصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، دوره 6، شماره 14، صص 193 تا 216.
آخوندی، محمد؛ پورشافعی، هادی و راشدی، فرزانه (1392). نقش نیروی انسانی در توسعه‌پایدار با رویکرد آموزش‌عالی. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
آراسته، حمید؛ امیری، الهام (1391). نقش دانشگاه در توسعه‌پایدار. مجله نشاء علم، سال دوم، شماره 2.
اسحاقی، فاخته؛ محمدی، رضا (1392). مدیریت کیفیت در آموزش‌عالی از منظر توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
افتخاری، عبدالرضا و همکاران (1389). راهبردهای توسعه آموزش توسعه پایدار در ایران. نشریه جغرافیا، سال هشتم، شماره 25.
آل احمد، یسری؛ حجازی، رضوان (1392). ارائه مدلی برای اندازه‌گیری توسعه‌پایدار در موسسات آموزش‌عالی با به‌کار گیری کارت امتیازی متوازن. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
ایروانی، هوشنگ؛ شعبانعلی قمی، حسین؛ علی بیگی، امیرحسین؛ کلانتری، خلیل و آشتیانی، سیدرضا (1385). الگویی برای تلفیق پایداری در آموزش‌عالی کشاورزی. مجله علوم کشاورزی ایران، شماره 2، صص 35 تا 47 .
ایوبی، فاطمه؛ پورشافعی، هادی و محمدی، عایشه (1392). توسعه‌پایدار در آموزش‌عالی با رویکرد توسعه حرفه‌ای. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
پروین، احسان؛ غیاثی ندوشن، سعید و محمدی، شراره (1393). ارائه مدل مفهومی رابطه بین کیفیت برونداد آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار بر اساس رویکرد سیستمی. فصلنامه پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، دوره 1، شماره 1.
پورآتشی، مهتاب (1392). تلفیق پایداری در آموزش‌عالی: مبانی و چالش‌ها. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
تجری، مجتبی؛ صالحی عمران، ابراهیم؛ صاحبی، سمیه و امیری، علیرضا (1392). فرهنگ مطلوب دانشجویی در توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
جاودانی حمید و مطهره حمزه رباطی. دانشگاه پایدار پویشی برای برزیستی و پایداری. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، دوره 25 ،شماره 2 ، 1398 ،صص.24- 63.   
جاودانی، حمید (11399). بازکاوی مهم‌ترین دگرگشت‌های آموزش‌عالی و سناریوهای آینده. تهران : پژوهشکده  مطالعات فرهنگی اجتماعی.
حمزه رباطی، مطهره؛ مهاجران، بهناز؛ عباس زاده، محمد؛ جاودانی، حمید و بذرافشان مقدم، مجتبی (1397). تحلیل آموزش پایدار بر اساس مدل AHP در آموزش‌عالی: پژوهش ترکیبی. فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه‌پایدار، سال هفتم، شماره اول، صص 19 تا 36 .
حمزه رباطی، مطهره؛ جاودانی، حمید؛ مهاجران، بهناز؛ عباس زاده، میرمحمد و بذرافشان مقدم، مجتبی (1396). دانشگاه پایدار: پیش بایست‌های دستیابی به آموزش پایدار. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، دوره 30، شماره 3 .
جاودانی، حمید؛ میلی منفرد، جعفر (1392). دانشگاه پایدار گذرگاهی برای برزیستی با کیفیت. مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار، صص 717 تا 726. تهران: موسسه پژوهش وبرنامه‌ریزی آموزش عالی.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1392). آموزش‌عالی در گذار از توسعه‌پایدار به پسا پایداری. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی
رباط جزی، سرور (1392). جهانی شدن آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
رحیمی زرج آباد، علی؛ محمودی، فیروز (1392). یادگیری الکترونیکی: ضرورت اساسی توسعه‌پایدار در آموزش‌عالی ایران. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
روشن، احمدرضا؛ زمانی، اصغر و سیدابراهیمی، سونیا (1392). توسعه‌پایدار، سود سه وجهی و آموزش‌عالی. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
ریترز، جورج (1374). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر علمی.
شریف زاده، حکیم السادات؛ علمداری، وحیده (1392). آسیب شناسی آموزش‌عالی ایران از منظر توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
صادقی، مهدی؛ جعفری، پریوش و قورچیان، نادرقلی (1392). رویکردهای توسعه‌پایدار در آموزش‌عالی. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
صالحی، صادق؛ پازوکی نژاد، زهرا (1393). آموزش‌عالی و پایداری محیط زیست. مجله آموزش‌عالی، دوره 6، شماره 2.
عزیزی، علی؛ عزیزی، مهدی و گراوند، هوشنگ (1392). جهانی‌شدن آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
عطایی نژاد، نجمه؛ ملاکی، احمد (1392). مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها: رویکردی در جهت توسعه‌پایدار و مسئولانه در آموزش‌عالی. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
فهام، الهام؛ رجبی نهوجی، میثم (1393). الگوسازی صلاحیت‌های اعضای هیئت علمی برای آموزش پایداری با استفاده از تحلیل پویایی‌های سیستم. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال شانزدهم، شماره 64، صص 89 تا 115.
کاظمیان، مهرانه و همکاران (1392). استقرار توسعه‌پایدار در آموزش‌عالی، ضرورت داناسازی و تواناسازی. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
کسروی، احمد (1311). آیین. بی جا.
کمالی، یحیی (1395). روش فراترکیب و کاربرد آن در سیاستگذاری عمومی. فصلنامه سیاست، شماره 3، صص 721 تا 736
مدهوشی، مهرداد؛ نوروزی، عباسعلی و تجری، مجتبی (1392). جایگاه دانشگاه در توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
ملکی، حسن؛ باغدارنیا، مصطفی و اتحادی، الهام (1392). بررسی قابلیت‌های آموزش توسعه‌پایدار دانشگاه‌ها. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
ملکی‌نیا، عماد؛ بازرگان، عباس؛ واعظی، مظفرالدین و احمدیان، مجید (1393). شناسایی و اولویت‌بندی مولفه‌های دانشگاه پایدار. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی، سال 20، شماره 3، صص 1 تا 26 .
مهدی، رضا (1392). دانشگاه سازگار با محیط ایده آل و لازمه آموزش‌عالی هماهنگ با توسعه‌پایدار. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
نیکوکار، افسانه؛ امیری، هلیا (1392). نقش آموزش‌عالی در دستیابی به توسعه‌پایدار از دیدگاه نظریه‌های نوین توسعه. چاپ شده در مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه‌پایدار. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی.
 
 
Amaral, L. P., Martins, N., & Gouveia, J. B. (2015). Quest for a sustainable university: A review. International Journal of Sustainability in Higher Education, 16(2), 155-172
Burkert W. (1997). Impact and limits of the idea of progress in antiquity. In: Burgen A, McLaughhlin P, Mittelstrab J (eds). The idea of progress. Berlin: Walter de Gruyter, pp 19 – 46.
Bury JB. (1932). The idea of progress. New York: Dover.
Comte A. (1893). The positive philosophy. 3rd edn. English translation by Harriet Martineau. London: Paul, Trench, Trubner.
Crombie A. (1997). Philosophical commitments and scientific progress. In: Burgen A, McLaughhlin P, MittelstrabJ (Eds). The idea of progress. Berlin: Walter de Gruyter, pp 47 – 64.
De Lange, D. E. (2013). How do universities make progress? Stakeholder-related mechanisms affecting adoption of sustainability in university curricula. Journal of Business Ethics, 118(1), 103-116
Derrida Jacques (2001), L’Université sans condition, Paris: Galilee.
Díaz Sandra et al. (2019). Summary for policymakers of the global assessment report on biodiversity and ecosystem services – unedited advance version. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and EcosystemServices. https://www.ipbes.net/sites/default/files/downloads/summary_for_policymakers_ipbes_global_assessment.pdf.
Dlouha, J., Henderson, L., Kapitulčinová, D., & Mader, C. (2018). Sustainability-oriented higher education networks: Characteristics and achievements in the context of the UN DESD. Journal of cleaner production, 172, 4263-4276.
Du Pisani, J. A. (2006). Sustainable development–historical roots of the concept. Environmental Sciences,3(2), 83 96.
Finfgeld‐Connett, D., & Johnson, E. D. (2013). Literature search strategies for conducting knowledge‐building and theory‐generating qualitative systematic reviews. Journal of advanced nursing, 69(1), 194-204.
Fischer, D., Haucke, F., & Sundermann, A. (2017). What does the media mean by ‘sustainability’or ‘sustainable development’? An empirical analysis of sustainability terminology in German newspapers over two decades. Sustainable Development, 25(6), 610-624.
Goudsblom, J., Jones, D. M., Indiana, I. I. T. F. W., Jones, D. M., Jones, E. L., & Mennell, S. (1996). The course of human history: Economic growth, social process, and civilization. New York: ME Sharpe.
Leal Filho, W., Raath, S., Lazzarini, B., Vargas, V. R., de Souza, L., Anholon, R., ... & Orlovic, V. L. (2018). The role of transformation in learning and education for sustainability. Journal of cleaner production,199, 286-295.
Lélé, S. M. (1991). Sustainable development: a critical review. World development, 19(6), 607-621.‏
Meadows DH. (1972). The limits to growth: a report of the Club of Rome’s project on the predicament of mankind. New York: Universe Books.
Mebratu, D. (1998). Sustainability and sustainable development: historical and conceptual review. Environmental impact assessment review, 18(6), 493-520.
Meek Lange, M. (2011). "Progress", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/progress/>.
Moore, J. (2005). Seven recommendations for creating sustainability education at the university level: A guide for change agents. International Journal of Sustainability in Higher Education, 6(4), 326-339.
Newman, L. & Dale, A. (2008). Limits to growth rates in an ethereal economy. Futures, 40, 261-267.
Nisbet R. (1980). History of the idea of progress. London: Heinemann.
Olawumi, T. O., & Chan, D. W. (2018). A scientometric review of global research on sustainability and sustainable development. Journal of Cleaner Production, 183, 231-250.
Peet R. (1999). Theories of development. New York: Guilford Press.
Rashdall, H. (1895). The Universities of Europe in the Middle Ages. Oxford: Clarendon Press.
Renaut, A. (2002). Que faire des universités? Paris: Bayard Jeune
Senge Peter M., Bryan Smith, Sara Schley, Joe Laur and Nina Kruschwitz (2008). The Necessary Revolution: How Individuals And Organizations Are Working Together to Create a Sustainable World.
Schumpeter, J. A., Becker, M. C., & Knudsen, T. (2003). Entrepreneur In Austrian Economics and Entrepreneurial Studies (pp. 235-265). UK Head Office: Emerald Group Publishing Limited.
So AY. (1990). Social change and development. Modernization, dependency, and world-system theories. London: Sage.
Stephens, J. C., & Graham, A. C. (2010). Toward an empirical research agenda for sustainability in higher education: exploring the transition management framework. Journal of Cleaner Production, 18(7), 61618.
Sterling, S. (2013). The sustainable university: Challenge and response. In The sustainable university (pp.43-76). London: Routledge.
Stough, T., Ceulemans, K., Lambrechts, W., & Cappuyns, V. (2018). Assessing sustainability in higher education curricula: a critical reflection on validity issues. Journal of cleaner production, 172.
Tomislav, K. (2018). The Concept of Sustainable Development: From it’s Beginning to the Contemporary Issues. Zagreb International Review of Economics & Business, 21(1), 47-74.
UNDP (2014). Human Development Report 2014: Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience. By the United Nations Development Programme, New York: UNDP.
UNESCO (2015). Rethinking Education towards a global common good? Paris: UNESCO.
Von Wright GH. (1997). Progress: Fact and fiction. In: Burgen A, McLaughhlin P, MittelstrabJ, (eds). The idea ofprogress. Berlin: Walter de Gruyter, pp 1 – 18.
Wals, A. E., & Jickling, B. (2002). “Sustainability” in higher education: From doublethink and newspeak to critical thinking and meaningful learning. International Journal of Sustainability in Higher Education,3(3), 221-232.
World Bank (2019). The Changing Nature of Work. World Development Report: The Word Bank Washington.
Worster, D. (1994). The wealth of nature: environmental history and the ecological imagination. Oxford University Press.
Wright, T. S., & Wilton, H. (2012). Facilities management directors’ conceptualizations of sustainability in higher education. Journal of Cleaner Production, 31, 118-125.
Alternative Economie. Monde sans croissance, c’est possibl. 01/10/2020 ALTERNATIVES ECONOMIQUES N°405 (URL:/OCTOBRE2020 ).