نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای دانشگاه شهید بهشتی
2 دانشیار دانشگاه شیراز
3 استاد دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
4 استادیارموسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This study comparatively investigated the functions of institutional research offices in selected universities based on Welkin's model (2008). Moreover, the present research aimed to present matrix of Institutional Research. Institutional research is a new concept in system of higher education in Iran. In this project, a summary of academic functions of institutional research was presented. Then, those concepts in institutional research offices which are similar to the 18 elements of institutional research in Welkin's model were identified and described. Moreover, difference points of institutional research offices in those universities were studied. Documents of institutional research were collected and analyzed through websites of the selected universities (year 2015).
Sixteen universities were selected based on the classification of Association of Institutional Research (AIR) through purposive sampling. Results showed that the function of Institutional research offices of selected universities are similar to 54% of activities in Welkin's model. As with differences, 6 new aspects of institutional research activities were identified. The 6 new elements were added to the 18 institutional research activities to organize five main functions.
The main functions defined in this study include: accountability, decision-making and research, policy analysis, and information authority. Finally, matrix of institutional research was drawn in which, 24 elements of institutional research in goal continuum, (from improvement to development), and in organizational continuum (from administrative level to academic level) were described as 5 main functions. The findings can be a guide to think, and act to make and develop institutional research offices in different universities in the country
کلیدواژهها [English]
مطالعة تطبیقی دانشگاه پژوهی وارایة ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی
جعفر طرقی[1]،محبوبه عارفی[2]، محمد یمنی دوزی سرخابی[3]، سید هادی مرجانی[4]
تاریخ دریافت:25/11/1395
تاریخ پذیرش: 14/07/1396
چکیده:
این پژوهش مبتنی بر روش کیفی واز نوع مقایسه تطبیقی است .هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب، باالگوی "ولکواین"(2008) و ارائه ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی است. برای تحقق هدف پژوهش، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاه پژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن ارائه خلاصهای از رویکردهای علمی دانشگاه پژوهی، ابتدا مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین در اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی مورد شناسایی وتوصیف قرار گرفت و سپس، وجوه افتراقی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه بررسی شد. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاه پژوهی، از طریق وبگاههای دانشگاههای مورد مطالعه (در سال 2015)، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. دانشگاههای مورد مطالعه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقهبندی انجمن دانشگاه پژوهی (AIR[5]) به صورت نمونهگیری هدفمند انتخاب شده است. یافتهها نشان داد بهطور میانگین کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه با 54% از فعالیتهای الگوی ولکواین شباهت دارند. در بررسی وجوه افتراقی شش وجه دیگر از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی شناسایی شد. شش وجه جدید از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی درقالب پنج کارکرد اصلی سازماندهی شد. کارکردهای اصلی تعریف شده در این پژوهش شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیلگری سیاستها، ارزشیابی، مرجعیت اطلاعات است. در نهایت با توجه به یافتههای حاصل از این پژوهش ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ترسیم شد. در ماتریس ارائه شده 24 وجه از فعالیتهای دانشگاه پژوهی در پیوستار اهداف، از بهبود تا توسعه و در پیوستار سازمانی مشتمل بر پنج کارکرد اصلی (مرجعیت اطلاعات، تحلیلگری سیاستها، پژوهشگری و تصمیم سازی، ارزشیابی و پاسخگویی) توصیف شده است. این نتیجه میتواند، راهنمای تفکر و اقدام برای ایجاد و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاههای کشور باشد.
واژه کلیدی: دانشگاه پژوهی؛ سیاست پژوهی؛ برنامهریزی توسعه دانشگاهی؛ مدیریت آموزش عالی؛ تصمیم سازی
بیان مسئله
کارایی تصمیمها به قدرت درک مدیریت از اثرات پس خوراندی و توانایی تولید اطلاعات با توجه به تنوع سیستم دانشگاه مربوط است؛ بنابراین لازم است به این سوال توجه شود که تا چه حد تفکر «هسته مدیریتی» دانشگاه میتواند پیچیدگی و پویایی سازمان دانشگاه را بفهمد و تصمیماتی بگیرد که قدرت سازگارکنندگی دانشگاه با تغییرات بیرونی و درونی را ممکن کند (یمنی،1391 ،97). تغییرات سریع و پیچیدهی محیطی، تصمیمگیری را برای مدیران دانشگاهی بسیار دشوار و آنان را ناگزیر از بهرهگیری هرچه بیشتر از پژوهشهای علمی در تصمیمات دانشگاهی کرده است. باتوجه به نقش پژوهشهای علمی در تصمیمات دانشگاهی و جلوگیری از تصمیمات سلیقهای و احساسی، ضرورت توجه به فرایند تصمیمگیری و ایجاد دفتر دانشگاه پژوهی[6] بیش از پیش احساس شده است (ولکواین 2008 ،7). بر این اساس دفتر دانشگاه پژوهی (OIR) بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان با هدف "تصمیم سازی" وانجام مطالعات وپژوهشهای گسترده به منظور تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران دانشگاهی جهت اتخاذ تصمیمات اثر بخش ایجاد شده است.
درحالی که دانشگاهپژوهی بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان طراحی و اجرا شده است. لیکن این نهاد تاثیرگذار در پشتیبانی از تصمیمگیری مدیریت دانشگاهی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی ایران تاکنون نهادینه نشده است؛ این درحالی است که آموزش عالی ایران با مشکلات و بحرانهایی دست به گریبان است و یک از دلایل آن توسعه نیافتگی سازمانی دانشگاهها در ایران است. این توسعه نیافتگی را میتوان در همه ابعاد کلان آن ملاحظه کرد، یکی ازابعاد بسیار عینی و عملیاتی آن فقدان نهادینه شدن دانشگاه پژوهی(IR) است. (فراستخواه، 1388، 75).استقرار و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاههای ایران مستلزم بررسی تجارب این نهاد در دانشگاههای پیشرو دنیا است. لذا در این مطالعه ضمن بررسی رویکردهای علمی صاحبنظران حوزه دانشگاه پژوهی به مطالعه تطبیقی – تحلیلی وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی از طریق بررسی وبگاههای دانشگاههای منتخب پرداخته شد. در این پژوهش سعی به شناخت مفاهیم اصلی وظایف دانشگاه پژوهی در هفده دانشگاه از دانشگاههای امریکا در مقایسه با فعالیتهای 18 گانه مورد نظر ولکواین (2008 ،18) شده است. نتایج حاصل از این مطالعه مروری ارایة ماتریس نقشها وابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی است، که میتواند زمینهساز تدوین اهداف و وظایف دانشگاه پژوهی دردانشگاههای کشور باشد.
نقشها و کارکردهای دانشگاه پژوهی
وبر[7] (2012،696) در پژوهشی با هدف "توصیف نقش تخصصی دانشگاه پژوهی" نشان داد، فعالیتهای دفتر دانشگاه پژوهی شامل:1)جمعآوری دادهها 2) برنامهریزی، سنجش وارزیابی براساس ادغام اطلاعات مرتبط با نظریه، روشهای تحقیق، تحلیل دادهها، آگاهی از اولویتهای دانشگاه و تکنیکهای ارتباط موثر. 3) کسب حمایت از همکاران دانشگاهی به منظور کار مشترک با دانشگاه پژوهی که بهعنوان یک عمل پشتیبانی برای تصمیمگیری اهمیت دارد، است. نیو[8] (2003،5) نیز انجام مطالعات و پژوهش برای تصمیمگیری را وظیفه مدیران میداند. آلتنباخ و کلی[9] (1985،7) دانشگاهپژوهی را پژوهشی تعریف میکنند که در مؤسسات آموزش عالی بهمنظور جمعآوری داده و تحقق برنامهریزی سازمانی و تصمیمگیری انجام میشود، لازمه چنین سبک تصمیمگیری، پژوهش و ارزشیابی یا به عبارتی «ارزشیابی پژوهش محور» است. دراین راستا، ساکتی (1384،56) در تعریفی از دانشگاه پژوهی "این چنین مطرح مینماید: دانشگاه پژوهی(IR)، فرایند نظامیافته پژوهشها و ارزشیابیهای منظم کلیه: 1)فرایندها 2)برنامهها 3) عملکردها 4) منابع و 5) اثربخشی واحدهای سازمانی در یک دانشگاه یا موسسه آموزش عالی با مرکزیت یک واحدرسمی است. براساس تعبیر ویژه، «ترنزینی» (2012،139) از دانشگاهپژوهی (IR) چنین نتیجهگیری میکند که لازم است «ارزشیابی پژوهشمحور» بهدست متخصصین دانشگاهپژوه بر مبنای هوش سازمانی و سه شایستگی: 1) مهارت روششناختی و تحلیلی؛ 2)تحلیل اطلاعات و اندازهگیریهای آماری؛ 3) روششناختی تحقیقات تجربی، شبه تجربی، پیمایشی و کیفی، صورت پذیرد. فراستخواه (1388،78) دانشگاهپژوهان را تحلیلگر سیاستها و هوش سازمانی معرفی کرده است. لینکوئیست[10] (1999،45)، حرفههای دانشگاهپژوهان را آموزش علوم اجتماعی، پژوهش آموزشی و آمار، توصیه کردهاند. «لایمر»[11] (2009،48) کارکرد مهارتی و علمی حرفهای را برای دانشگاهپژوهی بیان کردهاست. تیلور (2014) مطالعات تحلیلی دانشگاهپژوهان را برای حل بموقع و مؤثر مسائل سازمانی دانشگاه مناسب دانسته است. براین اساس «هاچسون»[12] (2011،225) دانشگاهپژوهی(IR) را فرایند خودمطالعۀ سازمانی دانشگاه توصیف کردهاند. « لنگ» و همکاران[13] (2013،27) تحلیل عملکرد را یکی از راهبردهای دانشگاهپژوهی برشمردهاند میدو[14] (1990،42) نقش اصلی «دانشگاه پژوهی» را تدوین راهبردهای تحلیلی پشتیبانیکننده از فرایند تصمیمگیری برای مدیریت دانشگاه میداند.
«جانسون»[15] (1998،19) علمسنجی، رتبهبندی مقایسهای خروجی مؤسسات دانشگاهی، را یکی از کارکردهای دانشگاهپژوهی قلمداد کرده است."داد" (2004،14) اعتبار گذاری، ایجاد و حفظ استانداردها و بررسیهای هم ارزی سازمانی را در همکاری با نهادهای اعتبار سنجی ملی به دفاتر دانشگاه پژوهی(OIR) دانشگاهها توصیه نموده است. ولکواین (2008،16) نیز اعتبارسنجی دانشگاه را بر عهده دفاتر دانشگاه پژوهی (OIR) دانشگاهها میداند. از دیدگاه فرن و آیلیسورس[16] (2001،73) فعالیتهایی، همچون بررسی نرخ فارغ التحصیلان، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان دانشکدهها و برنامهها و همچنین مدیریت ثبت نام، جزء وظایف دفتر دانشگاه پژوهی شناخته شده است.
ویچرچ[17] (2008،387) دگرگونیای در ماهیت کار دانشگاهپژوهی را مطرح میکند و آن تأثیری است که دستاندرکاران دانشگاهپژوهی میتوانند در تعاملات ویژه با محیط، بر توسعه پایدار آموزش عالی داشته باشند. بر این اساس، بوردن و همکاران[18] (2013،44) تعاملات ویژه دفتر دانشگاهپژوهی با محیط راعامل مؤثری در توسعه دانشگاه قلمداد کردهاند. فرن و آیلیسورث[19]، (2001،69) بانگاهی درون سازمانی، دانشگاه پژوهی را شامل حوزههای متعددی از سه کارکرد اصلی دانشگاه (آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی) از جمله مدیریت ثبت نام، نرخ فارغ التحصیلان، کارگزاری و ارزیابی، چالشهای تولید برنامه درسی و خروجی سیستم یادگیرندگان دانستهاند. در این راستا.کاگلین"[20] و همکاران (2009،78)، دانشگاه پژوهی (IR) را به عنوان" کلیهی فعالیتهایی که معطوف به توصیف طیف کاملی از عملکردها (آموزشی، اداری و حمایتی) که در یک دانشکده یا دانشگاه رخ میدهد" تعریف نمودهاند.
درسل[21] (1981،231)، ریچارد[22] (1982،17)، فینچر (1985،19) و، تیلور (2014،63) از جمله صاحبنظرانی بودهاند که ویژگی اصلی دانشگاهپژوهی را جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مطرح کردهاند. اشمیلان[23] (1985،62) نیز معتقد است که اکثر مؤسسات آموزش عالی دارای واحدهای دانشگاهپژوهی متمرکز هستند که در آنها دادههای سازمانی بهمنظور تزریق اطلاعات به «فرآیندهای تصمیمگیری» در سطوح مختلف جمعآوری میشوند. «آلتباخ» و «کلی»[24] (1985،6)، این جمعآوری و تحلیل اطلاعات را، مربوط به برنامهها و فعالیتها و عملکرد دانشگاه میدانند و «شیهام»[25] (1980،512) بر این باور است که هدف از جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات که OIR انجام داده است، تأمین اطلاعات در راستای کسب تصمیمات مدیریت دانشگاه خواهد بود. «اوول»[26] (1989،14) علیرغم اینکه نقش دانشگاهپژوهی را پشتیبانی اطلاعاتی از تصمیمگیری میداند، مینویسد: این مسئله که آیا دادههای تولید شده در مؤسسات آموزش عالی بهمنظور تصمیمگیری به کار گرفته میشوند یا خیر به دغدغه متخصصین دانشگاهپژوهی تبدیل شده است. مطالعه بهکارگیری دادههای سازمانی اغلب با بهکارگیری نتایج ارزشیابی در ارتباط است. برخلاف دانشگاهپژوهی، ارزشیابی برنامهای،[27] مطالعات پژوهشی گستردهای را به خود جذب کرده است، که به تعیین تأثیر بهکارگیری نتایج ارزشیابی برنامهای در تصمیمگیریها میپردازد و این کیفیت برنامهها را بهبود میبخشد.
اولسن[28] (2000،110) با بهرهگیری از نظرات"سیبرت[29]"(1991) به طور ویژه وظایف متداول و کلاسیک OIR را در چهار دسته طبقهبندی کرده است:
1) خدمات اطلاعات مدیریتی: این دسته در برگیرنده فعالیتهایی مانند تولید اطلاعات دانشجویی، تحلیل منابع انسانی، پیگیری دانش آموختگان، سنجش اثربخشی آموزشها و پژوهشهای دانشگاهی.
2) برنامهریزی وبازارسنجی: در این طبقه فعالیتهایی از قبیل سنجش بازار آموزشعالی، تحلیل نیروی موردنیاز، نگرش سنجی دانشجویان، پایش تغییرات جمعیتی وامکان سنجیها.
3) پژوهش ارزشیابی: این کارکرد مجموعهای را شامل میشود که عبارت است از ارزشیابی دانشجویان از آموزشگران، بررسی افت تحصیلی، نیاز سنجی، سنجش کیفیت، بررسی برنامهها وعملکرد مدیریتی واحدها.
4) پشتیبانی فنی وخدمات مشاورهای.
از دهه1980به بعد ،مشکلاتی مانند کاهش تامین دانشگاهها از طریق منابع عمومی از یک سو و سایر تغییرات محیطی از سوی دیگر سبب شد که اهمیت اطلاعات برای دانشگاهها افزایش پیدا کند و در این راستا کارکرد اطلاعاتی دفتر دانشگاه پژوهی برای برنامهریزی، تحلیل و توسعه سیاست، تخصیص منابع و ارزشیابی، بیش از پیش مورد توجه مدیریتهای دانشگاهی قرار بگیرد (فراستخواه، 1388،77). فعالیتهایی که دردهه1990 اهتمام دانشگاه پژوهان رابه خود جلب کرده بودند، عامل مطالعات برنامهریزی راهبردی، مطالعات نیاز و تقاضا، مطالعات بازاریابی و استخدام، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان، دانشکدهها و برنامهها، طراحی سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری، مطالعات اجرایی، و تحلیل سیاستگذاریها میشدند (پیترسون،1999،89). وضعیت دانشگاه پژوهی در آستانه قرن 21 و هزاره سوم، با توجه به چالشهای پیش روی آن پایدارتر و فراگیرتر خواهد شد. تمرکز بر پاسخگویی مراکز آموزش عالی از طریق اعتبارگذاری و ارزیابی نتایج تحصیلی دانشجویان در قرن 21 نه تنها کم نشده بلکه این تمرکزبه شیوههای جدید دیگر در حال گسترش است، تا نهایتا بهرهوری دانشکده، حمایت از اطلاعات کمی وکیفی، مدیریت ثبت نامها، ارزیابیهای مقایسهای با موسسات هم ارز، و به کارگیری دادههای مبتنی بر شبکه وب و دادههای ملی را در بربگیرد. در سالهای اخیر آنچه بیشتر از واحدهای دانشگاه پژوهی انتظار است ارائه دادههای کمی در کنار دادههای کیفی است. به عبارت دیگر، دادههایی که با تصمیمات آکادمیک مرتبط بوده و میتوانند در جایگزینی مشاهدات و دادههای روایت گونه که اغلب موجب تضعیف اعتماد به نفس وروحیه در محیطهای آکادمیک میشوند. تاثیرگذار باشند (فرن و آیلیسورث، 2001،68).
به طور سنتی، متخصصین دانشگاه پژوهی با موضوعاتی نظیر ارائه گزارش سازمانی، نظارت بر ظرفیتهای دانشجویی، تحقیقات میدانی دانشجویی، و تهیه گزارشهای قانونی مورد نیاز برای ارگانهای دولتی در گیر بودهاند. با این حال، در طول20سال گذشته موسسات آموزش عالی، به طور فعال در عرصه برنامهریزی و مدیریت استراتژیک (راهبردی) وارد شدهاند. متخصصین دانشگاه پژوهی نقشی کلیدی در مکان یابی استراتژیک موسسات آموزش عالی دارند. در عین حال متخصصین دانشگاه پژوهی مفهوم سنتی دانشگاه پژوهی نسبت به تحقیقات آموزشی را به منظور توسعه سازمانی و کمک به مباحث سیاستهای آموزشی در قلمرو سرزمینی و ملی خود تلفیق کردهاند در چند دهه اخیر شاهد بودهایم که دانشگاه پژوهی از محدودشدن به ارزیابی و ارائه گزارش صرف، فاصله گرفته و توجه خود را به نقش آفرینی فعال در سیاستگذاریهای سازمانی و آمایش آموزش عالی متمرکز کرده است. مجموعه فعالیتهای تعریف شدهای که متخصصان حوزه دانشگاه پژوهی برعهده دارند، نشان دهندهی نقش برجسته و فعالی است که این متخصصین در توسعه استراتژی در راستای ارزیابی موقعیت بلند مدت موسسات آموزش عالیای که در خدمت آنها هستند، دارند (کالدرون[30]،2011،87).
از رویکردهای فوق میتوان نتیجه گرفت"دانشگاه پژوهان" علاوه بر مطالعات زمینهیابی[31] در مورد مشکلات و مسائل خاص، دانشگاه پژوهی، را فرایند تفسیر دادههای سازمانی موجود در جهت پشتیبانی تصمیمگیری میدانند. نتیجه کلیتر این است که ماهیت کار واحد دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است. از جمله کسانی که بادید گستردهتری به دانشگاه پژوهی نگریسته "ویچرچ" است. ویچرچ (2008،393) در پژوهش خود تشخیص داده است که افراد در حال «تردد بین مرزها» و کمک به توسعه «فضای سومی» میان حوزههای حرفهای و دانشگاهی هستند. این تغییرات در کنار دگرگونیای که در حال رخ دادن در آموزش عالی است به این معنی است که افراد متصدی چنین نقشهای حرفهای در حال فعالتر شدن در زمینههای شغلی و مسئولیتی خود هستند. به منظور موثرتر شدن در حوزه کاری خود، لازم است دستاندرکاران «دانشگاهپژوهی» نگاهشان به فراسوی محیط اطراف خود باشد و در نظر بگیرند که چگونه طیف وسیعی از عوامل خارجی، با داشتن تأثیر در جامعه و اقتصاد، منجر به بقا و پایداری مؤسسات آموزش عالی خواهد شد. امروزه دیگر واحد دانشگاهپژوهی تنها واحد گردآوری اطلاعات نیست؛ بلکه بهمثابه منشاء تحولات در دانشگاه، به تحلیل و ایجاد ارتباط میدان داده است و اطلاعات گردآوری شده با مسائل داخل و خارج دانشگاه، در راستای تبیین پیچیدگی محیط پیرامون و تعامل مستمر با آن و همچنین یافتن راهحلهای اثربخش و راهبردی است
چارچوب نظری
وجود دیدگاههای متفاوت صاحب نظران آموزش عالی در تبیین اهداف، نقشها و فعالیتهای دانشگاه پژوهی ما را ملزم میسازد، تا در این پژوهش از الگوی مشخصی استفاده نماییم. ولکو این (2008) با تجمیع ابعاد مختلف، فعالیتهای دانشگاه پژوهی را در 18 بعد مطابق مفاهیم ذیل تعریف نمود. بر این اساس ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی چارچوب نظری بررسی تطبیقی – تحلیلی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب قرارگرفت. ابعاد18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین عبارتند از: •مطالعات تطبیقی و الگو برداری •برنامهریزی استراتژیک •ارزیابی عملکردهای دانشجویان •اعتبارسنجی •اثربخشی دانشگاهی •ارزشیابی برنامههای آموزشی و مدیریتی •تحلیل آموزشی •بهسازی اعضای هیات علمی •بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی •ارزیابی مدیریت جامع کیفیت و بهبود مستمرکیفی •بهسازی برنامه درسی •گزارش مدیریت ثبتنام و نگهداشت دانشجویان •تحلیل مدیریت دانش و فناوری •مدیریت منابع •تحلیل ثبتنام پذیرفتهشدگان •گزارش تامین مالی •تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان •تدوین سنجههای ارزیاب عملکرد و پاسخگویی (ولکواین،2008، 19-18).
سوال پژوهش
1. به چه میزان مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانة دانشگاهپژوهی، در متون وظایف دفاتردانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب مشاهده میشود؟
2. آیا تفاوتی در مقولههای مستخرج از متون وظایف دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب وجود دارد؟
3- الگوی تعامل نقشها وفعالیتهای دانشگاه پژوهی چگونه است؟
روش شناسی پژوهش
ازآنجا که مفهوم دانشگاه پژوهی(IR) سالهای زیادی است که در آموزش عالی دنیا گسترش یافته و تحقیقات معدودی در این زمینه در کشور انجام شده، بنابراین مطالعه حاضر از نوع نوگستری میباشد. این پژوهش مبتنی بر روش کیفی و از نوع مقایسة تطبیقی است برای طرح فوق، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاهپژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن مطالعة رویکردهای علمی دانشگاهپژوهی به بررسی تطبیقی مقولههای کارکرد دفاتر دانشگاهپژوهی و ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین پرداخته شده است. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاهپژوهی، از طریق وبگاههای دانشگاههای مورد مطالعه، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. جامعة آماری دانشگاههای امریکا است، نمونه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقهبندی انجمن دانشگاهپژوهی (AIR[32]) به صورت نمونهگیری هدفمند انتخابشده است. در این پژوهش، پس از جمعآوری اطلاعات بمنظور تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق، ابتدا مضامین مشابه در متون کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیتهای 18 گانه دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین مقایسه و یافتههای حاصل از این مقایسه توصیف شد. در ادامه با استفاده از روش طبقهبندی مقولهای وجوه افتراقی (یعنی مضامین متفاوت با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی) شناسایی، و در قالب مفاهیم جدیدی تعریف شد. شش مفهوم جدید به عنوان فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی از یافتههای این طرح است، در نهایت به منظور طراحی الگوی تعامل نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی و فعالیتهای دانشگاه پژوهی، بر اساس سازماندهی بر مبنای دانش[33] فعالیتهای 24 گانه دانشگاه پژوهی در چهار سطح از سطوح نقشهای سازمانی و زیر مجموعه پنج کارکرد اصلی قرار گرفت، که از ترکیب پارادایمی آنها، ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ارائه و توصیف شد.
یافتهها
برای پاسخ به سؤال اول تحقیق، «چه میزان مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاهپژوهی، در متون اسناد دانشگاههای منتخب مشاهده میشود.» دادههای گردآوری شده از متنهای اسناد دفاتر دانشگاعه پژوهی، بهصورت کد گذاری باز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در اجرای فرایند کدگذاری باز متون ابتدا کدهای باز اولیه (مفاهیم) شناسایی و استخراج شد، سپس کدهای باز اولیه (مفاهیم)، با 18 مقوله ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی مدل ولکواین مقایسه شد. بنابراین با توجه به تلخیص متون وظایف دفاتر دانشگاهپژوهی (OIR) مضامین مشابه ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین شناسایی و استخراج شد. برای بررسی تطبیقی مضامین مشابه با ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی، هر یک از مضامین مستخرج از اسناد OIR که بیشترین شباهت را با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین نشان دهد، میتوان نتیجهگیری کرد که مؤلفههای ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی در تنظیم اسناد OIR آن دانشگاه استفاده شده است. به عبارت درستتر، مؤلفههای اسناد دفتر دانشگاهپژوهی مورد نظر با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین همخوانی بیشتری نسبت به بقیه دارد. یافتههای حاصل از بررسی مضامین مشابه فعالیتهای دانشگاهپژوهی در متون اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب در جدول شمارة 1 ارائه شده است.
جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی دردانشگاههای مورد مطالعه
فعالیتهای 18گانه دانشگاه پژوهی |
توسکگ |
نوتردام |
چسترغرب |
ولسلی |
نیویورک |
ارکانزاس |
ماساچوست |
هاروارد |
کالیفرنیا |
کارولینای جنوبی |
کنتاکی |
کلرادو |
فلوریدا |
جرجیا |
تگزاس |
آیوا |
مطالعات تطبیقی و الگو برداری |
|
|
|
* |
* |
* |
|
* |
|
|
|
* |
* |
* |
|
|
برنامهریزی استراتژیک |
|
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
|
|
|
ارزیابی عملکردهای دانشجویان |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
* |
|
* |
اعتبارسنجی |
|
* |
|
* |
|
* |
|
* |
|
|
|
* |
* |
|
* |
|
اثربخشی دانشگاهی |
* |
|
|
|
|
|
* |
|
|
|
* |
|
|
* |
|
|
ارزشیابی برنامههای آموزشی و مدیریتی |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
تحلیل آموزشی |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
|
* |
|
* |
* |
* |
بهسازی اعضای هیات علمی |
|
* |
* |
|
|
* |
|
* |
|
|
* |
|
|
* |
|
|
بررسی جو پردیس دانشگاه وزندگی دانشجویی |
|
|
* |
* |
|
|
* |
|
* |
|
* |
|
|
|
|
|
ارزیابی مدیریت جامع کیفیت و بهبود مستمر کیفی |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
بهسازی برنامه درسی |
|
|
|
* |
|
* |
|
* |
* |
|
|
|
|
* |
|
|
گزارش مدیریت ثبت نام و نگهداشت دانشجویان |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
تحلیل مدیریت دانش وفناوری |
|
|
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
|
|
|
|
* |
* |
مدیریت منابع |
|
* |
|
* |
|
|
* |
* |
|
|
|
|
|
|
|
|
تحلیل ثبت نام پذیرفته شدگان |
* |
|
|
|
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
گزارش تامین مالی |
|
* |
|
* |
|
|
* |
* |
|
|
|
|
|
|
|
|
ادامه جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی دردانشگاههای مورد مطالعه
فعالیتهای 18گانه دانشگاه پژوهی |
توسکگ |
نوتردام |
چسترغرب |
ولسلی |
نیویورک |
ارکانزاس |
ماساچوست |
هاروارد |
کالیفرنیا |
کارولینای جنوبی |
کنتاکی |
کلرادو |
فلوریدا |
جرجیا |
تگزاس |
آیوا |
تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان |
|
|
|
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
|
|
|
|
* |
* |
تدوین سنجههای ارزیابی عملکرد و پاسخگویی |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
میزان مضامین مشابه |
8 |
11 |
7 |
12 |
6 |
14 |
13 |
15 |
10 |
4 |
9 |
10 |
8 |
11 |
9 |
8 |
یافتههای جدول شماره 1 میزان مضامین مشابه وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه را در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی پیشنهادی ولکواین (2008) نشان میدهد. براین اساس رتبهبندی دانشگاههای مذکور به ترتیب شبیه ترین دانشگاهها در الگو گیری از ابعاد 18 گانه ولکواین ،و در صد شباهت آنها در جدول شماره 2 ارائه شده است.
جدول شماره 2:رتبه بندی دانشگاه های مورد مطالعه براساس میزان در صد شباهت با فعالیت های 18 گانه
رتبه بندی شبیه ترین |
نام دانشگاه |
میزان مضامین مشابه ابعاد 18 گانه |
درصدشباهت |
1 |
هاروارد |
15 |
83% |
2 |
ارکانزاس |
14 |
78% |
3 |
ماساچوست |
13 |
72% |
4 |
ولسلی |
12 |
67% |
5 |
نوتردام |
11 |
60% |
6 |
جرجیا |
11 |
60% |
7 |
کالیفرنیا |
10 |
55% |
8 |
کلرادو |
10 |
55% |
9 |
کنتاکی |
9 |
50% |
10 |
تکزاس |
9 |
50% |
11 |
توسکگ |
8 |
45% |
12 |
آیوا |
8 |
45% |
13 |
فلوریدا |
8 |
45% |
14 |
چسترغرب |
7 |
40% |
15 |
نیویورک |
6 |
34% |
16 |
کارولینای جنوبی |
4 |
23% |
یافتههای جداول شماره 1 و2 نشان میدهد. ملاحظه میشود که دانشگاهه هاروارد(83%)، در 15 بعد از ابعاد فعالیتهای 18گانه دارای وجوه اشتراک است و از نظر رتبهبندی، شبیهترین کارکردهای دفتردانشگاه پژوهی را با فعالیتهای 18 گانه دارد. و دانشگاه چستر غرب (34%) و دانشگاه کارولینای جنوبی (23%) از کمترین میزان شباهت کارکردهای دفتر دانشگاه پژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی برخوردارند. در این نتیجه بهطور میانگین دانشگاههای مورد مطالعه با 54% شباهت کارکردی دفاتر دانشگاه پژوهی آنها با فعالیتهای تدوین شده از سوی ولکواین همخوانی دارند. در مجموع این نتیجه بیانگر الگوبرداری دانشگاههای مورد مطالعه از الگوی ولکواین در تدوین وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی است.
برخی از دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب ازکارکردهای ویژهای علاوه بر فعالیتهای 18 گانه مورد نظر "ولکواین" برخوردارند،که میتوان، از جمله موارد زیر را نام برد: کارکرد شماره 2 ولکواین آمده است: برنامهریزی استراتژیک، در صورتیکه در اغلب کارکردهای اشاره شده دفاتر دانشگاه پژوهی به "همکاری وکمک" در برنامهریزی استراتژیک، ارزیابی و مستندسازی تاثیرات سازمانی، اشاره شده است. از طرف دیگر، مطالعه وظایف OIR دانشگاههای منتخب، بیانگر یکی از مهمترین و زیربناییترین کارکردهای اینگونه دفاتر است، یعنی"تعیین زیرساختهای فناوری اطلاعات IT دانشگاه و همکاری در طراحی سیستمهای اطلاعات مدیریت MISو چگونگی جمعآوری دادهها و ایمن سازی پایگاه داده"، و همچنین به منظور، بهدست آوردن دادههای مقایسهای و تجزیه و تحلیلهای پیشرفته آماری با هدف تصمیم سازی برای تصمیم گیریهای سیاستی و برنامهای دانشگاه، کارکردهایی فراتر از فعالیتهای 18 گانه را شامل میشوند، که "ولکواین" توجه چندانی به آن نداشته است. بنابراین براین اساس در این پژوهش با بررسی وجوه افتراقی و تفاوتهای حاصل از مقایسه موردهای مطالعه، وظایف جدید فعالیتهای دانشگاه پژوهی (علاوه بر فعالیتهای 18 گانه مورد نظر "ولکواین) شناسایی شد.
در پاسخ به سؤال دوم پژوهش، آیا تفاوتی در مقولههای مستخرج از متون کارکرد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب وجود دارد؟، در بررسی و تحلیل متون کار ویژههای دفاتر دانشگاهپژوهی (OIR) با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا وجوه افتراقی (یا مقولههای متفاوت کار ویژههای دفاتر دانشگاهپژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی، شناسایی و استخراج شد. یافتههای حاصل از این بخش، در جدول شماره 3 ارائه شده است.
جدول شماره 3: وجوه افتراقی وظایف دانشگاه پژوهی دانشگاه های مورد مطالعه
در مقایسه با ابعاد فعالیتهای 18 گانه
ردیف |
دانشگاه |
مقولههای افتراقی وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی |
1 |
آیوا |
تحلیلگر سیاستها• ارائه گزارش های فدرالی وایالتی•توسعه سیستم های اطلاعات |
2 |
تگزاس |
تأمین کارکنان حرفهای و آموزشدیده بمنظور تحلیلگری سیاست ها •تشکیل کمیته های پشتیبانی پاسخگویی وتبادل اطلاعات•یکپارچه سازی و توسعه فرآیندها و سیستم های اطلاعات •طراحی وتوسعه پورتال سیستم اطلاعاتی هیات علمی، پورتال سیستم اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد•ایجاد یک پایگاه دادههای جامع، یکپارچه از دانشجویان و برنامههای مرتبط •گزارش دهی و تجزیه و تحلیل هایی برای پشتیبانی از تصمیم گیری آگاهانه• تشکیل کمیته های پشتیبانی پاسخگویی وتبادل اطلاعات•گزارش به شورای هماهنگی آموزش عالی تگزاس •گزارش عملکرد دانشگاه به دولت فدرال• |
3 |
جرجیا |
همکاری با تیم سیستم اطلاعات مدیریت (MIS)• توسعه اطلاعات •طراحی گزارش ها برای توزیع انتخابی و یا گنجاندن در کتاب واقعیت دانشگاه جرجیا و وب سایت OIR |
4 |
فلوریدا |
نظرسنجی ازدموگرافی دانشجویان ،دموگرافی سازمان•تهیه و تدوین کتاب حقیقت دانشگاه کتاب به عنوان راهنمای دانشگاه•مطالعات آمایش سرزمین•مدیریت منابع سیستم اطلاعاتی•نظرسنجی های ملی و منطقه ای•گزارشات سالانه داده ها |
5 |
کلرادو |
ایجادزیرساختهای فناوری و اطلاعاتی• توسعه برنامه های ارتباطی•همفکری کردن با مدیریت برنامه و سیاست ها•همکاری با سیستم (مدیریت منابع اطلاعاتی)•مدیریت ، طراحی ، نگهداری و به روز رسانی وب سایت،• گزارش دهی |
6 |
کنتاکی |
انجام دادن مطالعات موردی در مورد مقولههای مهم سیاستی•تدوین پیش نویس بیانیه سیاست• تامین اطلاعات برای برنامه ریزی و سیاست های توسعه• ارائه پیشنهادات علمی و سیاست ها |
7 |
کارولینای جنوبی |
- |
8 |
کالیفرنیا |
تجزیه و تحلیل شبکة اجتماعی در دانشگاهپژوهی•نظرسنجی وبررسی هزینه های زندگی دانشجویی•تجزیه و تحلیل شبکه اجتماعی• تجزیه و تحلیل و تفسیر نظرسنجی |
9 |
هاروارد |
پشتیبانی از کمیتههای کلیدی در دانشگاه•توصیه های رهیافت ها مبتنی بر شواهد•یکپارچه سازی سیستم های اطلاعاتی |
10 |
ماساچوست |
تولید سند دربارة موضوعات مورد علاقه دانشگاه• OIRبه عنوان هوش اطلاعاتی و یک مجمع اطلاعاتی• گزارش دهی• نگارش کتاب آماربه عنوان یک سند مرجع آماری |
11 |
ارکانزاس |
OIRبه عنوان واحد اصلی تحلیل• گزارش دهی• هدایت سیاست ها و ارائه تجربه های اجتماعی قابل کاربرد |
12 |
نیویورک |
کسب اطلاع در خصوص دستورات ابلاغ شده از سوی دولت فدرال•تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی/نظرسنجی از اعضای هیات علمی ،کارکنان ودانشجویان •سیاست گذاری های فعالیت های دانشگاه پژوهی•توزیع نظرسنجی برای افراد خارج از دانشگاه یا سازمان•تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی |
13 |
ولسلی |
کسب اطلاعات به موقع در خصوص برنامه ها ودوره های دانشجویان• انجام پژوهش پیرامون موضوعات مورد علاقه سرپرستان دانشگاه/ نظرسنجی بمنظور درک بیشتر نسبت به سازماندهی و هزینه های زندگی دانشجویی• گزارش به سازمان های دولتی فدرال و ایالتی و سازمان های معتبر•تجزیه و تحلیل و تفسیر نظرسنجی |
14 |
چسترغرب |
اداره بررسی(نظر سنجی) • بررسی نرخ فارغ التحصیلی و نظرسنجی از فارغ التحصیلان •گزارش دهی |
15 |
نوتردام |
دریافت اطلاعات بهنگام در خصوص تغییر برنامه ها•آماده سازی ارتباطات•ترکیب داده های نظر سنجی با داده های اداری•گزارش دهی•طراحی مجموعه رایج داده ها یک تلاش گروهی بین ارائه دهندگان اطلاعات درجامعه آموزش عالی •ترکیب داده های نظر سنجی با داده های اداری |
16 |
توسکگ |
تولید کتاب آماری دانشگاه• تهیه بانک اطلاعاتی• مدیریت سیستم های اطلاعات• اجرای تحقیقات تحول حرفه ای و تحول جامعه |
در مرحله دوم فرایند تحلیل محتوای وجوه افتراقی ،کدهای باز اولیه (یعنی مفاهیم مندرج در جدول شماره3) به شش مقوله فرعی تبدیل و شناسایی شد نتایج حاصل از این مرحله در جدول شمارة 4،آمده است.
جدول شماره 4: مقوله های فرعی واصلی وجوه افتراقی متون اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی
ابعاد فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی |
1- مطالعه وتحلیل سیاست های بالادستی 2- تعاملات ویژه با محیط 3- نظرسنجی وطرح ریزی راهبردی 4- تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی 5- مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی 6- گزارش دهی به سازمانهای دولتی و ایالتی وسازمانهای معتبر |
جدول شماره 4 مولفههای شش وجه از فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی را نشان میدهد. در واقع از یافتههای این بخش از پژوهش شش وجه دیگری از ابعاد دانشگاه پژوهی نمایان شد. فعالیت مطالعه و تحلیل سیاستهای بالادستی، در زمره نقش تخصصی دانشگاه پژوهی است. در این فعالیت دانشگاه پژوه به تحلیل، سیاستهای توسعهای در سطح ملی و وزارتی در حوزه آموزش عالی میپردازد تا بوسیله تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات بدست آمده چارچوبی برای تصمیم گیری سیاستگذاری در دانشگاه فراهم نماید. درخصوص وجه تعاملات ویژه با محیط میتوان گفت در این راستا تعامل بهتر با حکومت و سایر منابع تامین کننده و حامی بالقوه و بالفعل دانشگاه و بهسازی وجهه بیرونی دانشگاه در دستور کار قرار میگیرد. در این فعالیت بهطور ویژه بربهسازی درک و نگرش آنها از دانشگاه و راه متفاوتی که میخواهد در پیش بگیرد تاکید شده است. نظرسنجی از جامعه دانشگاهی (اعضای هیات علمی، دانشجویان و کارکنان دانشگاه) بهبود تصمیمسازی و طرحریزی راهبردی را موجب میشود. تشخیص وضعیت دانشگاه و ضرورتهای بهسازی آن و بر اساس آن تدوین یک چشمانداز مشترک روشن با بهرهگیری از مشاورت و مشارکت اجتماع دانشگاه، مدیریت دانشگاه را در جهتگیری درست توسعه سازمانی یاری مینماید.
با توجه به یافتههای پژوهش ملاحظه میشود که مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی از جمله فعالیتهای تخصصی حرفهای دانشگاه پژوهی است. زیرا دانشگاه پژوه در این نقش لازم است ضمن یکپارچهسازی سیستمهای تراکنشی بمنظور تبادل و توسعه اطلاعات بین بخشهای مختلف دانشگاه اطلاعات مورد نیاز تصمیمگیری مدیریت دانشگاه را فراهم نماید از طرفی نیز در ایفای این نقش، با طراحی سیستم اطلاعات مدیریت (MIS) میتواند بهعنوان یک زیرساخت رایانهای در پشتیبانی از تصمیمگیریها مدیریت دانشگاه فعالیت نماید. و همچنین با توسعه وبگاهOIR اطلاعات جامعه دانشگاهی و عملکرد دانشگاه را برای سازمانهای مختلف داخلی و درخواستهای موردی بیرونی به اشتراک گذارد. گزارشدهی به سازمانهای دولتی و ایالتی و سازمانهای معتبر از جمله وظایف دانشگاه پژوهی است که در جهت تحقق آن اکثر دانشگاههای مورد مطالعه هر ساله به تدوین کتاب حقیقت دانشگاه مشتمل بر اطلاعات گستردهای از اهداف، برنامهها و سیاستها و آمار و اطلاعات توصیفی از عملکرد دانشگاه میپردازند.
این 6 وجه جدید از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی در چهار سطح از نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی و پنج کارکرد اصلی مربوطه سازماندهی شد و در نهایت با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش در یک ترکیب پارادایمی، ماتریس ابعاد فعالیتها و نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی مطابق نگاره شماره 5 ترسیم شد. بنابراین براساس یافتههای این پژوهش، ماتریسی شامل چهار نقش سازمانی و ابعاد 24 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی مطابق الگوی ذیل ارائه میشود. این نوع سازماندهی کارکردهای دانشگاه پژوهی یک نوع سازماندهی برمبنای دانش[34]محسوب میشود.
نقش سازمانی |
کارکردهای اصلی دانشگاه پژوهی |
اهداف وفعالیتها |
|
بهبود(درونی) |
توسعه (بیرونی) |
||
اداری مدیریتی |
پاسخگویی |
تدوین سنجه های ارزیابی عملکرد وپاسخگویی |
تعاملات ویژه با محیط |
مدیریت منابع |
تامین اعتبارمالی |
||
بهسازی اعضای هیات علمی |
بررسی جو پردیس دانشگاه وزندگی دانشجویی |
||
علمی تخصصی |
پژوهشگری و تصمیم سازی |
برنامه ریزی استراتژیک |
مطالعه تطبیقی والگو برداری |
نظرسنجی وطرح ریزی راهبردی |
تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی |
||
تحلیلگری سیاستها |
تحلیل ثبت نام پذیرفته شدگان |
تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان |
|
تحلیل آموزشی |
تحلیل مدیریت دانش وفناوری |
||
بهسازی برنامه درسی |
مطالعه وتحلیل سیاست های بالادستی |
||
نظارتی |
ارزشیابی |
ارزشیابی برنامه های آموزشی ومدیریتی |
اثربخش دانشگاهی |
ارزیابی عملکرد دانشجویان |
اعتبار سنجی |
||
ارزیابی مدیریت جامع کیفیت وبهبود مستمر کیفیت |
|||
تخصصی حرفه ای |
مرجعیت اطلاعات |
گزارش مدیریت ثبت نام و نگهداشت دانشجویان |
گزارش دهی به سازمان های دولتی و ایالتی وسازمان های معتبر |
مدیریت منابع سیستم های اطلاعاتی |
نگاره شماره 5: ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی
در عنوان بالای نگاره شماره 5، آن دسته از اهداف، و فعالیتهای دانشگاه پژوهی که بیشتر جنبه درونی، سازنده و مبتنی بر پیشرفت و بهبود هستند، در مقابل آن دسته از اهداف که بیشتر جنبه بیرونی، تلخیصی و مبتنی بر مسئولیتپذیری و پاسخگویی هستند را از هم متمایز شده است. در سمت راست، نقشهای سازمانی در چهار سطح بانضمام کارکردهای مربوط به هرنقش ارائه شده است. به عبارت دیگر دانشگاه پژوهی در پیوستار از اهداف و فعالیتهای بهبود درونی تا توسعه بیرونی و در پیوستار سازمانی، در پنج کارکرد اصلی، شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیلگری سیاستها، ارزشیابی، و مرجعیت اطلاعات مطرح شده است. در این پژوهش ماتریس ابعاد فعالیتها و کارکردهای دانشگاه پژوهی مبتنی بر مفاهیم ذیل توصیف شده است:
1- پاسخگویی دانشگاه[35]: پاسخگویی دانشگاه، عبارت است از شناخت، مسئولیتپذیری و تعهد جمعی دانشگاهیان، نسبت به خواستهها، انتظارات، نیازهای علمی – تخصصی ذی نفعان اصلی بیرونی دانشگاه شامل، جامعه علمی، جامعه مدنی، بازار کار، و به کارگیری حداکثر تلاشها، انگیزهها و توانمندیها و بهبود مستمر عملکردها در جهت تامین آنها و ارزیابی و اطلاع رسانی و گزارشدهی شفاف، دقیق، به هنگام و مستمر از عملکرد دانشگاه به آنان به منظور جلب اعتماد، رضایت، حمایت و مشارکت آنان در مدیریت دانشگاه (مظفری،1395). دانشگاه پژوه در این نقش سازمانی ایجاب میکند تا به تدوین سنجههای ارزیابی عملکرد و پاسخگویی بپردازد و ارتباط با صنعت و جامعه در تعاملات ویژه با نهادهای صنعتی فرهنگی و اجتماعی محقق شود. مدیریت منابع و همکاری در تامین مالی از دیگر فعالیتهای دانشگاه پژوهی در این نقش میباشد. دانشگاه پژوه در این نقش بمنظور بهسازی اعضای هیات علمی، به شناخت ویژگیهای احوال شخصی هیات علمی و شرایط جذب و ارتقاء آنان میپردازد. بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی از دیگر فعالیتهای این نقش دانشگاه پژوهی است.
2- پژوهشگری و تصمیم سازی[36]: وجه تحلیلیتر و تخصصیتر و مسئولیتپذیری دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است که به بررسی و تولید مستنداتی میپردازد که به واسطه آن، اثر بخشی علمی، انطباق فعالیتها با قوانین، و دستیابی به هدف مورد قضاوت قرار میگیرند. در این وجه از ابعاد دانشگاه پژوهی، دانشگاه پژوهان بیطرف، در قالب مطالعات و تحقیقاتی که در ارتباط با اثربخشی سیاستها و برنامههای اداره واحد دانشگاه پژوهی به طوراخص و دانشگاه به طور اعم انجام میدهند، بیطرفانه قضاوت میکنند و پیشنهادهای لازم را به مسئولان دانشگاه، مقامات دولتی و ذی نفعان مردمی ارائه میدهند.
3- تحلیلگری سیاستها[37] هدف درونی و تخصصیتر دانشگاه پژوهی، بررسی و تحلیل دانشگاه و سیاستهای آن است. در این نقش، دانشگاه پژوه به عنوان تحلیلگر یا مشاور با مدیریت ارشد در ارتباط است و از برنامهریزیها و تصمیمات مرتبط با تخصص منابع، بازنگری سیاستها، سازماندهی مجدد اداری و اجرایی، و دیگر تغییرات مورد نیاز حمایت میکند. در اینجا دانشگاه پژوه دارای نقش تحلیل کننده سیاستهای اتخاذ شده است که تیم مدیریت را آموزش میدهد (مرجایی،1395).
4- ارزشیابی: به طور کلی، طراحی و اجرای مستمر ارزیابیهای عملکرد، منابع و عوامل انسانی و برنامههای اجرایی، ارزیابی مدیریت جامع کیفیت، و همچنین ارزشیابیهای دورهها و برنامههای درسی و آموزشی، ارزیابی برنامههای طرح و توسعه دانشگاهی، ارزیابیهای بودجهای، منابع و مدیریت مالی، ارزیابیهای سازمانی و مدیریت عمومی سازمان، بمنظور توسعه واحدهای ستادی و تخصصی سازمانی دراین نقش گنجانده میشود.
5- مرجعیت اطلاعات[38]: دانشگاه پژوهی در این نقش، به اجتماع دانشگاهی از دادههای پذیرش دانشجویان، اعضای هیات علمی، امور مالی، تا گزارشاتی متناسب با تقاضای سازمانهای دولتی و ایالتی، اطلاعاتی را ارائه میکند، در واقع دفتر دانشگاه پژوهی بانک اطلاعات عناصر سازمانی است که با تهیه دادهها و تبدیل و پردازش اطلاعات، آمار توصیفی را برای مخاطبین دانشگاهی مهیا و ارائه میکند. جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات به منظور پشتیبانی از تصمیمگیری مدیریت دانشگاه از ویژگیهای این نقش است.
«متخصص واحد دانشگاهپژوهی»، در نقش پاسخگویی دانشگاه، وضعیت دانشگاه را بهطور دقیق بررسی میکند و مناسبترین وضعیت را با تأکید بر ظرفیتها و توانمندیهای دانشگاه، ترسیم میکند. آنچه مورد تأکید است، ایفای این نقش در کمک به دریافت بودجه و روابط متقابل با دولت است تا تصویر مثبتی از دانشگاه نشان داده شود. «دانشگاهپژوه»، در نقش تحلیل سیاستها و راهبردها، تحلیلگر یا مشاوری است که خدمات پشتیبانی لازم را در زمینة بهینهسازی فرآیند سیاستگذاری، برنامهریزی و تخصیص منابع، به مدیران دانشگاهی ارائه میکند. دراین نقش دفتر دانشگاه پژوهی از یک سوبه مطالعة آمایش آموزش عالی ونیازهای علمی تخصصی ذی نفعان واز سوی دیگرضمن بهسازی مستمر برنامههای درسی وآموزشی به بررسی کیفیت خروجیهای دانشگاه همت میگمارد. «متخصص واحد دانشگاه پژوهی»، در نقش پژوهشگری و تصمیم سازی بیطرفانه، با اعتبارگذاری مطالعات انجام داده پشتیبان تصمیم گیری مدیریت است. ودر نهایت،. «دانشگاهپژوه»، در نقش مرجعیت اطلاعاتی، به اجتماع دانشگاهی اطلاعاتی را در زمینة آمار پذیرش دانشگاه، ثبتنام، اعضای هیئتعلمی و مدارک دانشگاهی و سایر موارد مشابه، خدمات آموزشی و مشاورهای میدهد.
ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی میتواند چهارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاهپژوهی در دانشگاههای کشور باشد. در الگوی پیشنهادی دو چهارچوب ذیل به منظور تحلیل تعریف شدهاند:
الف: درماتریس دانشگاه پژوهی که مطابق نگاره شماره 5 چگونگی طبقهبندی بیست و چهار وجه از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی در سطوح نقشهای سازمانی و کارکردهای مربوط به هرنقش نشان داده شده است. شناسایی دامنه فعالیتهای دانشگاه پژوهی به عنوان یک زیرساختاربرای ایجاد و توسعه دانشگاه پژوهی است. سطوح نقش سازمانی براساس سازماندهی برمبنای دانش[39] تدوین شده است. زیرا دفتر دانشگاه پژوهی از جمله واحدهای سازمانی است که به نشردستاوردهای فعالیتهای فکری میپردازند و برای جذب مشاورههای فکری از سازمانهای حرفهای و تخصصی در محیط تلاش میکنند. این واحد دانشگاه پژوهی با استفاده از سیستمهای الکترونیکی (بجا سیستمهای رسمی متمرکز) با بخشهای مختلف دانشگاه در تعامل است.
ب- شش فعالیت دیگر دانشگاه پژوهی، که شامل: 1) مطالعه و تحلیل و سیاستهای بالادستی 2) تعاملات ویژه با محیط 3) تشخیص و جهتگیری توسعه سازمانی 4) نظرسنجی و طرح ریزی راهبردی 5) مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی 6) گزارشدهی به سازمانهای دولتی و ایالتی است، به عنوان فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی (در تکمیل ابعاد 18 گانه الگوی ولکواین) تعریف و توصیف شدهاند.
نتیجهگیری و پیشنهاد
در بررسی موردهای مطالعه شده، مضامین مشابه ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین بیانگر مفهومسازی مشترک دربارة موضوع دانشگاهپژوهی است. میتوان چنین نتیجهگیری کرد که اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی بیشترین تاکید را بر وجه اشتراک دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیتهای تعریفشده در الگوی ولکواین دارد. همچنین، یافتههای پژوهش تأییدی است بر کاربرد فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی الگوی ولکواین در تدوین متنهای اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی، زیرا براساس محاسبة میزان تشابه، مقولههای مستخرج از متن اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای مورد مطالعه بامیانگین54% با فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی همخوانی دارد. به طور کلی میتوان چنین نتیجهگیری کرد که دفاتر دانشگاهپژوهی در دانشگاههای مورد مطالعه معطوف به ارائة خدمات پژوهشی و تحلیلی، یا مشاوره به مدیریت ارشد دانشگاه است و از برنامهریزیها و تصمیمات راهبردی و بازنگری سیاستهای دانشگاه حمایت میکند. این خدمات، فعالیتهایی نظیر جمعآوری دادههای مربوط با فعالیت دانشگاه و ایجاد سیستم اطلاعاتی یکپارچه وارزیابی منظم برنامهها و فرایندهای مدیریتی، ارائة گزارش، انتشار یافتهها و تدوین کتاب آمار سالیانة دانشگاه است.
مطالعات نشان داد که سبک رهبری دانشگاههای مورد مطالعه مبتنی بر هوش تحلیلی است. این سبک میتواند چارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاهپژوهی در سایر دانشگاه باشد. این در حالی است که عملکرد فرایند تصمیمگیری در برخی ازدانشگاههای کشور همواره در ساختار وبافتار تصمیمگیری سنتی کرانه میگیرد. در چنین اوضاعی وجود واحدهایی همچون دانشگاهپژوهی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور برای کمک به تصمیمگیری مناسب مدیریت دانشگاه ضروری است. پیشنهاد میشود با توجه به ضرورت توسعه روحیه تصمیمگیریهای مبتنی برپژوهش، هیات امنای دانشگاهها ضمن بازنگری شرایط و وظایف شوراهای تصمیم ساز سنتی، زمینههای قانونی ایجاد واحد دانشگاه پژوهی را فراهم نمایند تا، چنین واحدی به منزلة واحد خوداندیشی، تحلیلگر سیاستها و هوش سازمانی دردانشگاههای کشور ایجاد شود. از مهمترین زیرساختهای تحقق واحد دانشگاه پژوهی دردانشگاههای کشور،بررسی جایگاه و چگونگی استقرار آن در تعامل با شوراهای تصمیمساز وسطح عالی مدیریت دانشگاه است. نتایج این پژوهش میتواند در تعیین جایگاه و تدوین ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی راهنما باشد.
منابع
وبگاه دانشگاههای مورد مطالعه:
Arkansas university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http:// www.oir.uark.edu
California San Francisco university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: https:// www oir.ucsf.edu/
Colorado university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.ir.colostate.edu
Florida university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:http://www.ufl.edu/
Georgiahttp university.office of institutional research.[online] 2015; Avaiablel from:http // www.oir.uga.edu/
Harvard university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http:// www.oir.harvard.edu/
Iowa State university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http // http://www.ir.iastate.edu
Kentucky university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.uky.edu/IRPE/
Massachosetts Amherst university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.umass.edu/oir
Notre Dame University.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:https://www.nd.edu.
New york university.office of institutional research. [Online] 2015; Avai ablel from: https://www.nyu.edu/ir/
South Carolina university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from: http:// www ipr.sc.edu
Texas at Austin university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http // www.utexas.edu
Tuskegee university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:http://www.tuskegee.edu/
West Chester university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from: https://www. cupa.edu/infoservices/oir
Wellesley university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.wellesley.edu/oir
[1]دانشجوی دکترای مدیریت آموزش عالی دانشگاه شهیدبهشتی j_toroghi@sbu.ac.ir
[2] دانشیاردانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
[3] استاد دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
[4] استادیارموسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی
[5]. Association for Institutional Research
[6]. Office of Institutional Research
[7]. Weber .Karen
[8]. Neave,G
[9]. Altbach, p., &Kelly, D.H
[10]. Lindquist, S. B
[11]. Limer, C.,
[12]. Hutcheson,P
[13]. Lange, L, Saavedra, F. M., & Romano, j.
[14]. Middaugh, M. F.
[15]. Johnson, R. B
[16]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S
[17]. Whitchurch, C
[18]. Borden,V . M., Calderon, A, Fourie, N, Leporie, B., & Bonaccorsi, A
[19]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S
[20] -Coughlin Mary Ann & Joseph Hoey& Marsha Hirano-Nakanishi
[21]. Dressel, P. L
[22]. Reichard, D. J
[23]. Schmidtlein, F
[24]. Altbach, p., &Kelly, D.H
[25]. Sheeham, B.S.
[26]. Ewell, p.T
[27]. program evaluation
[28]. Olsen, Deborah
[29]. Seybert, Jfferey A
[30]. Calderon, A
[31]. survey studies
[32]. Association for Institutional Research
[33]. the real knowledge organization
[34]. the real knowledge organization
[35]. University Accounatability
[36]. Scholar/Researcher
[37]. Policy Analyst
[38]. Information Authority
[39]. the real knowledge organization
مطالعة تطبیقی دانشگاه پژوهی وارایة ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی
جعفر طرقی[1]،محبوبه عارفی[2]، محمد یمنی دوزی سرخابی[3]، سید هادی مرجانی[4]
تاریخ دریافت:25/11/1395
تاریخ پذیرش: 14/07/1396
چکیده:
این پژوهش مبتنی بر روش کیفی واز نوع مقایسه تطبیقی است .هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب، باالگوی "ولکواین"(2008) و ارائه ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی است. برای تحقق هدف پژوهش، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاه پژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن ارائه خلاصهای از رویکردهای علمی دانشگاه پژوهی، ابتدا مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین در اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی مورد شناسایی وتوصیف قرار گرفت و سپس، وجوه افتراقی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه بررسی شد. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاه پژوهی، از طریق وبگاههای دانشگاههای مورد مطالعه (در سال 2015)، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. دانشگاههای مورد مطالعه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقهبندی انجمن دانشگاه پژوهی (AIR[5]) به صورت نمونهگیری هدفمند انتخاب شده است. یافتهها نشان داد بهطور میانگین کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه با 54% از فعالیتهای الگوی ولکواین شباهت دارند. در بررسی وجوه افتراقی شش وجه دیگر از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی شناسایی شد. شش وجه جدید از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی درقالب پنج کارکرد اصلی سازماندهی شد. کارکردهای اصلی تعریف شده در این پژوهش شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیلگری سیاستها، ارزشیابی، مرجعیت اطلاعات است. در نهایت با توجه به یافتههای حاصل از این پژوهش ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ترسیم شد. در ماتریس ارائه شده 24 وجه از فعالیتهای دانشگاه پژوهی در پیوستار اهداف، از بهبود تا توسعه و در پیوستار سازمانی مشتمل بر پنج کارکرد اصلی (مرجعیت اطلاعات، تحلیلگری سیاستها، پژوهشگری و تصمیم سازی، ارزشیابی و پاسخگویی) توصیف شده است. این نتیجه میتواند، راهنمای تفکر و اقدام برای ایجاد و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاههای کشور باشد.
واژه کلیدی: دانشگاه پژوهی؛ سیاست پژوهی؛ برنامهریزی توسعه دانشگاهی؛ مدیریت آموزش عالی؛ تصمیم سازی
بیان مسئله
کارایی تصمیمها به قدرت درک مدیریت از اثرات پس خوراندی و توانایی تولید اطلاعات با توجه به تنوع سیستم دانشگاه مربوط است؛ بنابراین لازم است به این سوال توجه شود که تا چه حد تفکر «هسته مدیریتی» دانشگاه میتواند پیچیدگی و پویایی سازمان دانشگاه را بفهمد و تصمیماتی بگیرد که قدرت سازگارکنندگی دانشگاه با تغییرات بیرونی و درونی را ممکن کند (یمنی،1391 ،97). تغییرات سریع و پیچیدهی محیطی، تصمیمگیری را برای مدیران دانشگاهی بسیار دشوار و آنان را ناگزیر از بهرهگیری هرچه بیشتر از پژوهشهای علمی در تصمیمات دانشگاهی کرده است. باتوجه به نقش پژوهشهای علمی در تصمیمات دانشگاهی و جلوگیری از تصمیمات سلیقهای و احساسی، ضرورت توجه به فرایند تصمیمگیری و ایجاد دفتر دانشگاه پژوهی[6] بیش از پیش احساس شده است (ولکواین 2008 ،7). بر این اساس دفتر دانشگاه پژوهی (OIR) بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان با هدف "تصمیم سازی" وانجام مطالعات وپژوهشهای گسترده به منظور تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران دانشگاهی جهت اتخاذ تصمیمات اثر بخش ایجاد شده است.
درحالی که دانشگاهپژوهی بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان طراحی و اجرا شده است. لیکن این نهاد تاثیرگذار در پشتیبانی از تصمیمگیری مدیریت دانشگاهی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی ایران تاکنون نهادینه نشده است؛ این درحالی است که آموزش عالی ایران با مشکلات و بحرانهایی دست به گریبان است و یک از دلایل آن توسعه نیافتگی سازمانی دانشگاهها در ایران است. این توسعه نیافتگی را میتوان در همه ابعاد کلان آن ملاحظه کرد، یکی ازابعاد بسیار عینی و عملیاتی آن فقدان نهادینه شدن دانشگاه پژوهی(IR) است. (فراستخواه، 1388، 75).استقرار و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاههای ایران مستلزم بررسی تجارب این نهاد در دانشگاههای پیشرو دنیا است. لذا در این مطالعه ضمن بررسی رویکردهای علمی صاحبنظران حوزه دانشگاه پژوهی به مطالعه تطبیقی – تحلیلی وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی از طریق بررسی وبگاههای دانشگاههای منتخب پرداخته شد. در این پژوهش سعی به شناخت مفاهیم اصلی وظایف دانشگاه پژوهی در هفده دانشگاه از دانشگاههای امریکا در مقایسه با فعالیتهای 18 گانه مورد نظر ولکواین (2008 ،18) شده است. نتایج حاصل از این مطالعه مروری ارایة ماتریس نقشها وابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی است، که میتواند زمینهساز تدوین اهداف و وظایف دانشگاه پژوهی دردانشگاههای کشور باشد.
نقشها و کارکردهای دانشگاه پژوهی
وبر[7] (2012،696) در پژوهشی با هدف "توصیف نقش تخصصی دانشگاه پژوهی" نشان داد، فعالیتهای دفتر دانشگاه پژوهی شامل:1)جمعآوری دادهها 2) برنامهریزی، سنجش وارزیابی براساس ادغام اطلاعات مرتبط با نظریه، روشهای تحقیق، تحلیل دادهها، آگاهی از اولویتهای دانشگاه و تکنیکهای ارتباط موثر. 3) کسب حمایت از همکاران دانشگاهی به منظور کار مشترک با دانشگاه پژوهی که بهعنوان یک عمل پشتیبانی برای تصمیمگیری اهمیت دارد، است. نیو[8] (2003،5) نیز انجام مطالعات و پژوهش برای تصمیمگیری را وظیفه مدیران میداند. آلتنباخ و کلی[9] (1985،7) دانشگاهپژوهی را پژوهشی تعریف میکنند که در مؤسسات آموزش عالی بهمنظور جمعآوری داده و تحقق برنامهریزی سازمانی و تصمیمگیری انجام میشود، لازمه چنین سبک تصمیمگیری، پژوهش و ارزشیابی یا به عبارتی «ارزشیابی پژوهش محور» است. دراین راستا، ساکتی (1384،56) در تعریفی از دانشگاه پژوهی "این چنین مطرح مینماید: دانشگاه پژوهی(IR)، فرایند نظامیافته پژوهشها و ارزشیابیهای منظم کلیه: 1)فرایندها 2)برنامهها 3) عملکردها 4) منابع و 5) اثربخشی واحدهای سازمانی در یک دانشگاه یا موسسه آموزش عالی با مرکزیت یک واحدرسمی است. براساس تعبیر ویژه، «ترنزینی» (2012،139) از دانشگاهپژوهی (IR) چنین نتیجهگیری میکند که لازم است «ارزشیابی پژوهشمحور» بهدست متخصصین دانشگاهپژوه بر مبنای هوش سازمانی و سه شایستگی: 1) مهارت روششناختی و تحلیلی؛ 2)تحلیل اطلاعات و اندازهگیریهای آماری؛ 3) روششناختی تحقیقات تجربی، شبه تجربی، پیمایشی و کیفی، صورت پذیرد. فراستخواه (1388،78) دانشگاهپژوهان را تحلیلگر سیاستها و هوش سازمانی معرفی کرده است. لینکوئیست[10] (1999،45)، حرفههای دانشگاهپژوهان را آموزش علوم اجتماعی، پژوهش آموزشی و آمار، توصیه کردهاند. «لایمر»[11] (2009،48) کارکرد مهارتی و علمی حرفهای را برای دانشگاهپژوهی بیان کردهاست. تیلور (2014) مطالعات تحلیلی دانشگاهپژوهان را برای حل بموقع و مؤثر مسائل سازمانی دانشگاه مناسب دانسته است. براین اساس «هاچسون»[12] (2011،225) دانشگاهپژوهی(IR) را فرایند خودمطالعۀ سازمانی دانشگاه توصیف کردهاند. « لنگ» و همکاران[13] (2013،27) تحلیل عملکرد را یکی از راهبردهای دانشگاهپژوهی برشمردهاند میدو[14] (1990،42) نقش اصلی «دانشگاه پژوهی» را تدوین راهبردهای تحلیلی پشتیبانیکننده از فرایند تصمیمگیری برای مدیریت دانشگاه میداند.
«جانسون»[15] (1998،19) علمسنجی، رتبهبندی مقایسهای خروجی مؤسسات دانشگاهی، را یکی از کارکردهای دانشگاهپژوهی قلمداد کرده است."داد" (2004،14) اعتبار گذاری، ایجاد و حفظ استانداردها و بررسیهای هم ارزی سازمانی را در همکاری با نهادهای اعتبار سنجی ملی به دفاتر دانشگاه پژوهی(OIR) دانشگاهها توصیه نموده است. ولکواین (2008،16) نیز اعتبارسنجی دانشگاه را بر عهده دفاتر دانشگاه پژوهی (OIR) دانشگاهها میداند. از دیدگاه فرن و آیلیسورس[16] (2001،73) فعالیتهایی، همچون بررسی نرخ فارغ التحصیلان، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان دانشکدهها و برنامهها و همچنین مدیریت ثبت نام، جزء وظایف دفتر دانشگاه پژوهی شناخته شده است.
ویچرچ[17] (2008،387) دگرگونیای در ماهیت کار دانشگاهپژوهی را مطرح میکند و آن تأثیری است که دستاندرکاران دانشگاهپژوهی میتوانند در تعاملات ویژه با محیط، بر توسعه پایدار آموزش عالی داشته باشند. بر این اساس، بوردن و همکاران[18] (2013،44) تعاملات ویژه دفتر دانشگاهپژوهی با محیط راعامل مؤثری در توسعه دانشگاه قلمداد کردهاند. فرن و آیلیسورث[19]، (2001،69) بانگاهی درون سازمانی، دانشگاه پژوهی را شامل حوزههای متعددی از سه کارکرد اصلی دانشگاه (آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی) از جمله مدیریت ثبت نام، نرخ فارغ التحصیلان، کارگزاری و ارزیابی، چالشهای تولید برنامه درسی و خروجی سیستم یادگیرندگان دانستهاند. در این راستا.کاگلین"[20] و همکاران (2009،78)، دانشگاه پژوهی (IR) را به عنوان" کلیهی فعالیتهایی که معطوف به توصیف طیف کاملی از عملکردها (آموزشی، اداری و حمایتی) که در یک دانشکده یا دانشگاه رخ میدهد" تعریف نمودهاند.
درسل[21] (1981،231)، ریچارد[22] (1982،17)، فینچر (1985،19) و، تیلور (2014،63) از جمله صاحبنظرانی بودهاند که ویژگی اصلی دانشگاهپژوهی را جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مطرح کردهاند. اشمیلان[23] (1985،62) نیز معتقد است که اکثر مؤسسات آموزش عالی دارای واحدهای دانشگاهپژوهی متمرکز هستند که در آنها دادههای سازمانی بهمنظور تزریق اطلاعات به «فرآیندهای تصمیمگیری» در سطوح مختلف جمعآوری میشوند. «آلتباخ» و «کلی»[24] (1985،6)، این جمعآوری و تحلیل اطلاعات را، مربوط به برنامهها و فعالیتها و عملکرد دانشگاه میدانند و «شیهام»[25] (1980،512) بر این باور است که هدف از جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات که OIR انجام داده است، تأمین اطلاعات در راستای کسب تصمیمات مدیریت دانشگاه خواهد بود. «اوول»[26] (1989،14) علیرغم اینکه نقش دانشگاهپژوهی را پشتیبانی اطلاعاتی از تصمیمگیری میداند، مینویسد: این مسئله که آیا دادههای تولید شده در مؤسسات آموزش عالی بهمنظور تصمیمگیری به کار گرفته میشوند یا خیر به دغدغه متخصصین دانشگاهپژوهی تبدیل شده است. مطالعه بهکارگیری دادههای سازمانی اغلب با بهکارگیری نتایج ارزشیابی در ارتباط است. برخلاف دانشگاهپژوهی، ارزشیابی برنامهای،[27] مطالعات پژوهشی گستردهای را به خود جذب کرده است، که به تعیین تأثیر بهکارگیری نتایج ارزشیابی برنامهای در تصمیمگیریها میپردازد و این کیفیت برنامهها را بهبود میبخشد.
اولسن[28] (2000،110) با بهرهگیری از نظرات"سیبرت[29]"(1991) به طور ویژه وظایف متداول و کلاسیک OIR را در چهار دسته طبقهبندی کرده است:
1) خدمات اطلاعات مدیریتی: این دسته در برگیرنده فعالیتهایی مانند تولید اطلاعات دانشجویی، تحلیل منابع انسانی، پیگیری دانش آموختگان، سنجش اثربخشی آموزشها و پژوهشهای دانشگاهی.
2) برنامهریزی وبازارسنجی: در این طبقه فعالیتهایی از قبیل سنجش بازار آموزشعالی، تحلیل نیروی موردنیاز، نگرش سنجی دانشجویان، پایش تغییرات جمعیتی وامکان سنجیها.
3) پژوهش ارزشیابی: این کارکرد مجموعهای را شامل میشود که عبارت است از ارزشیابی دانشجویان از آموزشگران، بررسی افت تحصیلی، نیاز سنجی، سنجش کیفیت، بررسی برنامهها وعملکرد مدیریتی واحدها.
4) پشتیبانی فنی وخدمات مشاورهای.
از دهه1980به بعد ،مشکلاتی مانند کاهش تامین دانشگاهها از طریق منابع عمومی از یک سو و سایر تغییرات محیطی از سوی دیگر سبب شد که اهمیت اطلاعات برای دانشگاهها افزایش پیدا کند و در این راستا کارکرد اطلاعاتی دفتر دانشگاه پژوهی برای برنامهریزی، تحلیل و توسعه سیاست، تخصیص منابع و ارزشیابی، بیش از پیش مورد توجه مدیریتهای دانشگاهی قرار بگیرد (فراستخواه، 1388،77). فعالیتهایی که دردهه1990 اهتمام دانشگاه پژوهان رابه خود جلب کرده بودند، عامل مطالعات برنامهریزی راهبردی، مطالعات نیاز و تقاضا، مطالعات بازاریابی و استخدام، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان، دانشکدهها و برنامهها، طراحی سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری، مطالعات اجرایی، و تحلیل سیاستگذاریها میشدند (پیترسون،1999،89). وضعیت دانشگاه پژوهی در آستانه قرن 21 و هزاره سوم، با توجه به چالشهای پیش روی آن پایدارتر و فراگیرتر خواهد شد. تمرکز بر پاسخگویی مراکز آموزش عالی از طریق اعتبارگذاری و ارزیابی نتایج تحصیلی دانشجویان در قرن 21 نه تنها کم نشده بلکه این تمرکزبه شیوههای جدید دیگر در حال گسترش است، تا نهایتا بهرهوری دانشکده، حمایت از اطلاعات کمی وکیفی، مدیریت ثبت نامها، ارزیابیهای مقایسهای با موسسات هم ارز، و به کارگیری دادههای مبتنی بر شبکه وب و دادههای ملی را در بربگیرد. در سالهای اخیر آنچه بیشتر از واحدهای دانشگاه پژوهی انتظار است ارائه دادههای کمی در کنار دادههای کیفی است. به عبارت دیگر، دادههایی که با تصمیمات آکادمیک مرتبط بوده و میتوانند در جایگزینی مشاهدات و دادههای روایت گونه که اغلب موجب تضعیف اعتماد به نفس وروحیه در محیطهای آکادمیک میشوند. تاثیرگذار باشند (فرن و آیلیسورث، 2001،68).
به طور سنتی، متخصصین دانشگاه پژوهی با موضوعاتی نظیر ارائه گزارش سازمانی، نظارت بر ظرفیتهای دانشجویی، تحقیقات میدانی دانشجویی، و تهیه گزارشهای قانونی مورد نیاز برای ارگانهای دولتی در گیر بودهاند. با این حال، در طول20سال گذشته موسسات آموزش عالی، به طور فعال در عرصه برنامهریزی و مدیریت استراتژیک (راهبردی) وارد شدهاند. متخصصین دانشگاه پژوهی نقشی کلیدی در مکان یابی استراتژیک موسسات آموزش عالی دارند. در عین حال متخصصین دانشگاه پژوهی مفهوم سنتی دانشگاه پژوهی نسبت به تحقیقات آموزشی را به منظور توسعه سازمانی و کمک به مباحث سیاستهای آموزشی در قلمرو سرزمینی و ملی خود تلفیق کردهاند در چند دهه اخیر شاهد بودهایم که دانشگاه پژوهی از محدودشدن به ارزیابی و ارائه گزارش صرف، فاصله گرفته و توجه خود را به نقش آفرینی فعال در سیاستگذاریهای سازمانی و آمایش آموزش عالی متمرکز کرده است. مجموعه فعالیتهای تعریف شدهای که متخصصان حوزه دانشگاه پژوهی برعهده دارند، نشان دهندهی نقش برجسته و فعالی است که این متخصصین در توسعه استراتژی در راستای ارزیابی موقعیت بلند مدت موسسات آموزش عالیای که در خدمت آنها هستند، دارند (کالدرون[30]،2011،87).
از رویکردهای فوق میتوان نتیجه گرفت"دانشگاه پژوهان" علاوه بر مطالعات زمینهیابی[31] در مورد مشکلات و مسائل خاص، دانشگاه پژوهی، را فرایند تفسیر دادههای سازمانی موجود در جهت پشتیبانی تصمیمگیری میدانند. نتیجه کلیتر این است که ماهیت کار واحد دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است. از جمله کسانی که بادید گستردهتری به دانشگاه پژوهی نگریسته "ویچرچ" است. ویچرچ (2008،393) در پژوهش خود تشخیص داده است که افراد در حال «تردد بین مرزها» و کمک به توسعه «فضای سومی» میان حوزههای حرفهای و دانشگاهی هستند. این تغییرات در کنار دگرگونیای که در حال رخ دادن در آموزش عالی است به این معنی است که افراد متصدی چنین نقشهای حرفهای در حال فعالتر شدن در زمینههای شغلی و مسئولیتی خود هستند. به منظور موثرتر شدن در حوزه کاری خود، لازم است دستاندرکاران «دانشگاهپژوهی» نگاهشان به فراسوی محیط اطراف خود باشد و در نظر بگیرند که چگونه طیف وسیعی از عوامل خارجی، با داشتن تأثیر در جامعه و اقتصاد، منجر به بقا و پایداری مؤسسات آموزش عالی خواهد شد. امروزه دیگر واحد دانشگاهپژوهی تنها واحد گردآوری اطلاعات نیست؛ بلکه بهمثابه منشاء تحولات در دانشگاه، به تحلیل و ایجاد ارتباط میدان داده است و اطلاعات گردآوری شده با مسائل داخل و خارج دانشگاه، در راستای تبیین پیچیدگی محیط پیرامون و تعامل مستمر با آن و همچنین یافتن راهحلهای اثربخش و راهبردی است
چارچوب نظری
وجود دیدگاههای متفاوت صاحب نظران آموزش عالی در تبیین اهداف، نقشها و فعالیتهای دانشگاه پژوهی ما را ملزم میسازد، تا در این پژوهش از الگوی مشخصی استفاده نماییم. ولکو این (2008) با تجمیع ابعاد مختلف، فعالیتهای دانشگاه پژوهی را در 18 بعد مطابق مفاهیم ذیل تعریف نمود. بر این اساس ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی چارچوب نظری بررسی تطبیقی – تحلیلی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب قرارگرفت. ابعاد18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین عبارتند از: •مطالعات تطبیقی و الگو برداری •برنامهریزی استراتژیک •ارزیابی عملکردهای دانشجویان •اعتبارسنجی •اثربخشی دانشگاهی •ارزشیابی برنامههای آموزشی و مدیریتی •تحلیل آموزشی •بهسازی اعضای هیات علمی •بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی •ارزیابی مدیریت جامع کیفیت و بهبود مستمرکیفی •بهسازی برنامه درسی •گزارش مدیریت ثبتنام و نگهداشت دانشجویان •تحلیل مدیریت دانش و فناوری •مدیریت منابع •تحلیل ثبتنام پذیرفتهشدگان •گزارش تامین مالی •تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان •تدوین سنجههای ارزیاب عملکرد و پاسخگویی (ولکواین،2008، 19-18).
سوال پژوهش
1. به چه میزان مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانة دانشگاهپژوهی، در متون وظایف دفاتردانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب مشاهده میشود؟
2. آیا تفاوتی در مقولههای مستخرج از متون وظایف دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب وجود دارد؟
3- الگوی تعامل نقشها وفعالیتهای دانشگاه پژوهی چگونه است؟
روش شناسی پژوهش
ازآنجا که مفهوم دانشگاه پژوهی(IR) سالهای زیادی است که در آموزش عالی دنیا گسترش یافته و تحقیقات معدودی در این زمینه در کشور انجام شده، بنابراین مطالعه حاضر از نوع نوگستری میباشد. این پژوهش مبتنی بر روش کیفی و از نوع مقایسة تطبیقی است برای طرح فوق، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاهپژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن مطالعة رویکردهای علمی دانشگاهپژوهی به بررسی تطبیقی مقولههای کارکرد دفاتر دانشگاهپژوهی و ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین پرداخته شده است. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاهپژوهی، از طریق وبگاههای دانشگاههای مورد مطالعه، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. جامعة آماری دانشگاههای امریکا است، نمونه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقهبندی انجمن دانشگاهپژوهی (AIR[32]) به صورت نمونهگیری هدفمند انتخابشده است. در این پژوهش، پس از جمعآوری اطلاعات بمنظور تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق، ابتدا مضامین مشابه در متون کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیتهای 18 گانه دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین مقایسه و یافتههای حاصل از این مقایسه توصیف شد. در ادامه با استفاده از روش طبقهبندی مقولهای وجوه افتراقی (یعنی مضامین متفاوت با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی) شناسایی، و در قالب مفاهیم جدیدی تعریف شد. شش مفهوم جدید به عنوان فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی از یافتههای این طرح است، در نهایت به منظور طراحی الگوی تعامل نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی و فعالیتهای دانشگاه پژوهی، بر اساس سازماندهی بر مبنای دانش[33] فعالیتهای 24 گانه دانشگاه پژوهی در چهار سطح از سطوح نقشهای سازمانی و زیر مجموعه پنج کارکرد اصلی قرار گرفت، که از ترکیب پارادایمی آنها، ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ارائه و توصیف شد.
یافتهها
برای پاسخ به سؤال اول تحقیق، «چه میزان مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیتهای دانشگاهپژوهی، در متون اسناد دانشگاههای منتخب مشاهده میشود.» دادههای گردآوری شده از متنهای اسناد دفاتر دانشگاعه پژوهی، بهصورت کد گذاری باز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در اجرای فرایند کدگذاری باز متون ابتدا کدهای باز اولیه (مفاهیم) شناسایی و استخراج شد، سپس کدهای باز اولیه (مفاهیم)، با 18 مقوله ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی مدل ولکواین مقایسه شد. بنابراین با توجه به تلخیص متون وظایف دفاتر دانشگاهپژوهی (OIR) مضامین مشابه ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین شناسایی و استخراج شد. برای بررسی تطبیقی مضامین مشابه با ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی، هر یک از مضامین مستخرج از اسناد OIR که بیشترین شباهت را با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین نشان دهد، میتوان نتیجهگیری کرد که مؤلفههای ابعاد 18گانة فعالیتهای دانشگاه پژوهی در تنظیم اسناد OIR آن دانشگاه استفاده شده است. به عبارت درستتر، مؤلفههای اسناد دفتر دانشگاهپژوهی مورد نظر با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین همخوانی بیشتری نسبت به بقیه دارد. یافتههای حاصل از بررسی مضامین مشابه فعالیتهای دانشگاهپژوهی در متون اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب در جدول شمارة 1 ارائه شده است.
جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی دردانشگاههای مورد مطالعه
فعالیتهای 18گانه دانشگاه پژوهی |
توسکگ |
نوتردام |
چسترغرب |
ولسلی |
نیویورک |
ارکانزاس |
ماساچوست |
هاروارد |
کالیفرنیا |
کارولینای جنوبی |
کنتاکی |
کلرادو |
فلوریدا |
جرجیا |
تگزاس |
آیوا |
مطالعات تطبیقی و الگو برداری |
|
|
|
* |
* |
* |
|
* |
|
|
|
* |
* |
* |
|
|
برنامهریزی استراتژیک |
|
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
|
|
|
ارزیابی عملکردهای دانشجویان |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
* |
|
* |
اعتبارسنجی |
|
* |
|
* |
|
* |
|
* |
|
|
|
* |
* |
|
* |
|
اثربخشی دانشگاهی |
* |
|
|
|
|
|
* |
|
|
|
* |
|
|
* |
|
|
ارزشیابی برنامههای آموزشی و مدیریتی |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
تحلیل آموزشی |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
|
* |
|
* |
* |
* |
بهسازی اعضای هیات علمی |
|
* |
* |
|
|
* |
|
* |
|
|
* |
|
|
* |
|
|
بررسی جو پردیس دانشگاه وزندگی دانشجویی |
|
|
* |
* |
|
|
* |
|
* |
|
* |
|
|
|
|
|
ارزیابی مدیریت جامع کیفیت و بهبود مستمر کیفی |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
بهسازی برنامه درسی |
|
|
|
* |
|
* |
|
* |
* |
|
|
|
|
* |
|
|
گزارش مدیریت ثبت نام و نگهداشت دانشجویان |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
تحلیل مدیریت دانش وفناوری |
|
|
|
|
* |
* |
* |
* |
* |
|
|
|
|
|
* |
* |
مدیریت منابع |
|
* |
|
* |
|
|
* |
* |
|
|
|
|
|
|
|
|
تحلیل ثبت نام پذیرفته شدگان |
* |
|
|
|
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
گزارش تامین مالی |
|
* |
|
* |
|
|
* |
* |
|
|
|
|
|
|
|
|
ادامه جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی دردانشگاههای مورد مطالعه
فعالیتهای 18گانه دانشگاه پژوهی |
توسکگ |
نوتردام |
چسترغرب |
ولسلی |
نیویورک |
ارکانزاس |
ماساچوست |
هاروارد |
کالیفرنیا |
کارولینای جنوبی |
کنتاکی |
کلرادو |
فلوریدا |
جرجیا |
تگزاس |
آیوا |
تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان |
|
|
|
* |
|
* |
* |
* |
* |
|
|
|
|
|
* |
* |
تدوین سنجههای ارزیابی عملکرد و پاسخگویی |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
|
* |
* |
* |
* |
* |
* |
میزان مضامین مشابه |
8 |
11 |
7 |
12 |
6 |
14 |
13 |
15 |
10 |
4 |
9 |
10 |
8 |
11 |
9 |
8 |
یافتههای جدول شماره 1 میزان مضامین مشابه وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای مورد مطالعه را در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی پیشنهادی ولکواین (2008) نشان میدهد. براین اساس رتبهبندی دانشگاههای مذکور به ترتیب شبیه ترین دانشگاهها در الگو گیری از ابعاد 18 گانه ولکواین ،و در صد شباهت آنها در جدول شماره 2 ارائه شده است.
جدول شماره 2:رتبه بندی دانشگاه های مورد مطالعه براساس میزان در صد شباهت با فعالیت های 18 گانه
رتبه بندی شبیه ترین |
نام دانشگاه |
میزان مضامین مشابه ابعاد 18 گانه |
درصدشباهت |
1 |
هاروارد |
15 |
83% |
2 |
ارکانزاس |
14 |
78% |
3 |
ماساچوست |
13 |
72% |
4 |
ولسلی |
12 |
67% |
5 |
نوتردام |
11 |
60% |
6 |
جرجیا |
11 |
60% |
7 |
کالیفرنیا |
10 |
55% |
8 |
کلرادو |
10 |
55% |
9 |
کنتاکی |
9 |
50% |
10 |
تکزاس |
9 |
50% |
11 |
توسکگ |
8 |
45% |
12 |
آیوا |
8 |
45% |
13 |
فلوریدا |
8 |
45% |
14 |
چسترغرب |
7 |
40% |
15 |
نیویورک |
6 |
34% |
16 |
کارولینای جنوبی |
4 |
23% |
یافتههای جداول شماره 1 و2 نشان میدهد. ملاحظه میشود که دانشگاهه هاروارد(83%)، در 15 بعد از ابعاد فعالیتهای 18گانه دارای وجوه اشتراک است و از نظر رتبهبندی، شبیهترین کارکردهای دفتردانشگاه پژوهی را با فعالیتهای 18 گانه دارد. و دانشگاه چستر غرب (34%) و دانشگاه کارولینای جنوبی (23%) از کمترین میزان شباهت کارکردهای دفتر دانشگاه پژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی برخوردارند. در این نتیجه بهطور میانگین دانشگاههای مورد مطالعه با 54% شباهت کارکردی دفاتر دانشگاه پژوهی آنها با فعالیتهای تدوین شده از سوی ولکواین همخوانی دارند. در مجموع این نتیجه بیانگر الگوبرداری دانشگاههای مورد مطالعه از الگوی ولکواین در تدوین وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی است.
برخی از دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب ازکارکردهای ویژهای علاوه بر فعالیتهای 18 گانه مورد نظر "ولکواین" برخوردارند،که میتوان، از جمله موارد زیر را نام برد: کارکرد شماره 2 ولکواین آمده است: برنامهریزی استراتژیک، در صورتیکه در اغلب کارکردهای اشاره شده دفاتر دانشگاه پژوهی به "همکاری وکمک" در برنامهریزی استراتژیک، ارزیابی و مستندسازی تاثیرات سازمانی، اشاره شده است. از طرف دیگر، مطالعه وظایف OIR دانشگاههای منتخب، بیانگر یکی از مهمترین و زیربناییترین کارکردهای اینگونه دفاتر است، یعنی"تعیین زیرساختهای فناوری اطلاعات IT دانشگاه و همکاری در طراحی سیستمهای اطلاعات مدیریت MISو چگونگی جمعآوری دادهها و ایمن سازی پایگاه داده"، و همچنین به منظور، بهدست آوردن دادههای مقایسهای و تجزیه و تحلیلهای پیشرفته آماری با هدف تصمیم سازی برای تصمیم گیریهای سیاستی و برنامهای دانشگاه، کارکردهایی فراتر از فعالیتهای 18 گانه را شامل میشوند، که "ولکواین" توجه چندانی به آن نداشته است. بنابراین براین اساس در این پژوهش با بررسی وجوه افتراقی و تفاوتهای حاصل از مقایسه موردهای مطالعه، وظایف جدید فعالیتهای دانشگاه پژوهی (علاوه بر فعالیتهای 18 گانه مورد نظر "ولکواین) شناسایی شد.
در پاسخ به سؤال دوم پژوهش، آیا تفاوتی در مقولههای مستخرج از متون کارکرد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای منتخب وجود دارد؟، در بررسی و تحلیل متون کار ویژههای دفاتر دانشگاهپژوهی (OIR) با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا وجوه افتراقی (یا مقولههای متفاوت کار ویژههای دفاتر دانشگاهپژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی، شناسایی و استخراج شد. یافتههای حاصل از این بخش، در جدول شماره 3 ارائه شده است.
جدول شماره 3: وجوه افتراقی وظایف دانشگاه پژوهی دانشگاه های مورد مطالعه
در مقایسه با ابعاد فعالیتهای 18 گانه
ردیف |
دانشگاه |
مقولههای افتراقی وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی |
1 |
آیوا |
تحلیلگر سیاستها• ارائه گزارش های فدرالی وایالتی•توسعه سیستم های اطلاعات |
2 |
تگزاس |
تأمین کارکنان حرفهای و آموزشدیده بمنظور تحلیلگری سیاست ها •تشکیل کمیته های پشتیبانی پاسخگویی وتبادل اطلاعات•یکپارچه سازی و توسعه فرآیندها و سیستم های اطلاعات •طراحی وتوسعه پورتال سیستم اطلاعاتی هیات علمی، پورتال سیستم اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد•ایجاد یک پایگاه دادههای جامع، یکپارچه از دانشجویان و برنامههای مرتبط •گزارش دهی و تجزیه و تحلیل هایی برای پشتیبانی از تصمیم گیری آگاهانه• تشکیل کمیته های پشتیبانی پاسخگویی وتبادل اطلاعات•گزارش به شورای هماهنگی آموزش عالی تگزاس •گزارش عملکرد دانشگاه به دولت فدرال• |
3 |
جرجیا |
همکاری با تیم سیستم اطلاعات مدیریت (MIS)• توسعه اطلاعات •طراحی گزارش ها برای توزیع انتخابی و یا گنجاندن در کتاب واقعیت دانشگاه جرجیا و وب سایت OIR |
4 |
فلوریدا |
نظرسنجی ازدموگرافی دانشجویان ،دموگرافی سازمان•تهیه و تدوین کتاب حقیقت دانشگاه کتاب به عنوان راهنمای دانشگاه•مطالعات آمایش سرزمین•مدیریت منابع سیستم اطلاعاتی•نظرسنجی های ملی و منطقه ای•گزارشات سالانه داده ها |
5 |
کلرادو |
ایجادزیرساختهای فناوری و اطلاعاتی• توسعه برنامه های ارتباطی•همفکری کردن با مدیریت برنامه و سیاست ها•همکاری با سیستم (مدیریت منابع اطلاعاتی)•مدیریت ، طراحی ، نگهداری و به روز رسانی وب سایت،• گزارش دهی |
6 |
کنتاکی |
انجام دادن مطالعات موردی در مورد مقولههای مهم سیاستی•تدوین پیش نویس بیانیه سیاست• تامین اطلاعات برای برنامه ریزی و سیاست های توسعه• ارائه پیشنهادات علمی و سیاست ها |
7 |
کارولینای جنوبی |
- |
8 |
کالیفرنیا |
تجزیه و تحلیل شبکة اجتماعی در دانشگاهپژوهی•نظرسنجی وبررسی هزینه های زندگی دانشجویی•تجزیه و تحلیل شبکه اجتماعی• تجزیه و تحلیل و تفسیر نظرسنجی |
9 |
هاروارد |
پشتیبانی از کمیتههای کلیدی در دانشگاه•توصیه های رهیافت ها مبتنی بر شواهد•یکپارچه سازی سیستم های اطلاعاتی |
10 |
ماساچوست |
تولید سند دربارة موضوعات مورد علاقه دانشگاه• OIRبه عنوان هوش اطلاعاتی و یک مجمع اطلاعاتی• گزارش دهی• نگارش کتاب آماربه عنوان یک سند مرجع آماری |
11 |
ارکانزاس |
OIRبه عنوان واحد اصلی تحلیل• گزارش دهی• هدایت سیاست ها و ارائه تجربه های اجتماعی قابل کاربرد |
12 |
نیویورک |
کسب اطلاع در خصوص دستورات ابلاغ شده از سوی دولت فدرال•تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی/نظرسنجی از اعضای هیات علمی ،کارکنان ودانشجویان •سیاست گذاری های فعالیت های دانشگاه پژوهی•توزیع نظرسنجی برای افراد خارج از دانشگاه یا سازمان•تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی |
13 |
ولسلی |
کسب اطلاعات به موقع در خصوص برنامه ها ودوره های دانشجویان• انجام پژوهش پیرامون موضوعات مورد علاقه سرپرستان دانشگاه/ نظرسنجی بمنظور درک بیشتر نسبت به سازماندهی و هزینه های زندگی دانشجویی• گزارش به سازمان های دولتی فدرال و ایالتی و سازمان های معتبر•تجزیه و تحلیل و تفسیر نظرسنجی |
14 |
چسترغرب |
اداره بررسی(نظر سنجی) • بررسی نرخ فارغ التحصیلی و نظرسنجی از فارغ التحصیلان •گزارش دهی |
15 |
نوتردام |
دریافت اطلاعات بهنگام در خصوص تغییر برنامه ها•آماده سازی ارتباطات•ترکیب داده های نظر سنجی با داده های اداری•گزارش دهی•طراحی مجموعه رایج داده ها یک تلاش گروهی بین ارائه دهندگان اطلاعات درجامعه آموزش عالی •ترکیب داده های نظر سنجی با داده های اداری |
16 |
توسکگ |
تولید کتاب آماری دانشگاه• تهیه بانک اطلاعاتی• مدیریت سیستم های اطلاعات• اجرای تحقیقات تحول حرفه ای و تحول جامعه |
در مرحله دوم فرایند تحلیل محتوای وجوه افتراقی ،کدهای باز اولیه (یعنی مفاهیم مندرج در جدول شماره3) به شش مقوله فرعی تبدیل و شناسایی شد نتایج حاصل از این مرحله در جدول شمارة 4،آمده است.
جدول شماره 4: مقوله های فرعی واصلی وجوه افتراقی متون اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی
ابعاد فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی |
1- مطالعه وتحلیل سیاست های بالادستی 2- تعاملات ویژه با محیط 3- نظرسنجی وطرح ریزی راهبردی 4- تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی 5- مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی 6- گزارش دهی به سازمانهای دولتی و ایالتی وسازمانهای معتبر |
جدول شماره 4 مولفههای شش وجه از فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی را نشان میدهد. در واقع از یافتههای این بخش از پژوهش شش وجه دیگری از ابعاد دانشگاه پژوهی نمایان شد. فعالیت مطالعه و تحلیل سیاستهای بالادستی، در زمره نقش تخصصی دانشگاه پژوهی است. در این فعالیت دانشگاه پژوه به تحلیل، سیاستهای توسعهای در سطح ملی و وزارتی در حوزه آموزش عالی میپردازد تا بوسیله تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات بدست آمده چارچوبی برای تصمیم گیری سیاستگذاری در دانشگاه فراهم نماید. درخصوص وجه تعاملات ویژه با محیط میتوان گفت در این راستا تعامل بهتر با حکومت و سایر منابع تامین کننده و حامی بالقوه و بالفعل دانشگاه و بهسازی وجهه بیرونی دانشگاه در دستور کار قرار میگیرد. در این فعالیت بهطور ویژه بربهسازی درک و نگرش آنها از دانشگاه و راه متفاوتی که میخواهد در پیش بگیرد تاکید شده است. نظرسنجی از جامعه دانشگاهی (اعضای هیات علمی، دانشجویان و کارکنان دانشگاه) بهبود تصمیمسازی و طرحریزی راهبردی را موجب میشود. تشخیص وضعیت دانشگاه و ضرورتهای بهسازی آن و بر اساس آن تدوین یک چشمانداز مشترک روشن با بهرهگیری از مشاورت و مشارکت اجتماع دانشگاه، مدیریت دانشگاه را در جهتگیری درست توسعه سازمانی یاری مینماید.
با توجه به یافتههای پژوهش ملاحظه میشود که مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی از جمله فعالیتهای تخصصی حرفهای دانشگاه پژوهی است. زیرا دانشگاه پژوه در این نقش لازم است ضمن یکپارچهسازی سیستمهای تراکنشی بمنظور تبادل و توسعه اطلاعات بین بخشهای مختلف دانشگاه اطلاعات مورد نیاز تصمیمگیری مدیریت دانشگاه را فراهم نماید از طرفی نیز در ایفای این نقش، با طراحی سیستم اطلاعات مدیریت (MIS) میتواند بهعنوان یک زیرساخت رایانهای در پشتیبانی از تصمیمگیریها مدیریت دانشگاه فعالیت نماید. و همچنین با توسعه وبگاهOIR اطلاعات جامعه دانشگاهی و عملکرد دانشگاه را برای سازمانهای مختلف داخلی و درخواستهای موردی بیرونی به اشتراک گذارد. گزارشدهی به سازمانهای دولتی و ایالتی و سازمانهای معتبر از جمله وظایف دانشگاه پژوهی است که در جهت تحقق آن اکثر دانشگاههای مورد مطالعه هر ساله به تدوین کتاب حقیقت دانشگاه مشتمل بر اطلاعات گستردهای از اهداف، برنامهها و سیاستها و آمار و اطلاعات توصیفی از عملکرد دانشگاه میپردازند.
این 6 وجه جدید از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی در چهار سطح از نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی و پنج کارکرد اصلی مربوطه سازماندهی شد و در نهایت با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش در یک ترکیب پارادایمی، ماتریس ابعاد فعالیتها و نقشهای سازمانی دانشگاه پژوهی مطابق نگاره شماره 5 ترسیم شد. بنابراین براساس یافتههای این پژوهش، ماتریسی شامل چهار نقش سازمانی و ابعاد 24 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی مطابق الگوی ذیل ارائه میشود. این نوع سازماندهی کارکردهای دانشگاه پژوهی یک نوع سازماندهی برمبنای دانش[34]محسوب میشود.
نقش سازمانی |
کارکردهای اصلی دانشگاه پژوهی |
اهداف وفعالیتها |
|
بهبود(درونی) |
توسعه (بیرونی) |
||
اداری مدیریتی |
پاسخگویی |
تدوین سنجه های ارزیابی عملکرد وپاسخگویی |
تعاملات ویژه با محیط |
مدیریت منابع |
تامین اعتبارمالی |
||
بهسازی اعضای هیات علمی |
بررسی جو پردیس دانشگاه وزندگی دانشجویی |
||
علمی تخصصی |
پژوهشگری و تصمیم سازی |
برنامه ریزی استراتژیک |
مطالعه تطبیقی والگو برداری |
نظرسنجی وطرح ریزی راهبردی |
تشخیص وجهت گیری توسعه سازمانی |
||
تحلیلگری سیاستها |
تحلیل ثبت نام پذیرفته شدگان |
تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان |
|
تحلیل آموزشی |
تحلیل مدیریت دانش وفناوری |
||
بهسازی برنامه درسی |
مطالعه وتحلیل سیاست های بالادستی |
||
نظارتی |
ارزشیابی |
ارزشیابی برنامه های آموزشی ومدیریتی |
اثربخش دانشگاهی |
ارزیابی عملکرد دانشجویان |
اعتبار سنجی |
||
ارزیابی مدیریت جامع کیفیت وبهبود مستمر کیفیت |
|||
تخصصی حرفه ای |
مرجعیت اطلاعات |
گزارش مدیریت ثبت نام و نگهداشت دانشجویان |
گزارش دهی به سازمان های دولتی و ایالتی وسازمان های معتبر |
مدیریت منابع سیستم های اطلاعاتی |
نگاره شماره 5: ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی
در عنوان بالای نگاره شماره 5، آن دسته از اهداف، و فعالیتهای دانشگاه پژوهی که بیشتر جنبه درونی، سازنده و مبتنی بر پیشرفت و بهبود هستند، در مقابل آن دسته از اهداف که بیشتر جنبه بیرونی، تلخیصی و مبتنی بر مسئولیتپذیری و پاسخگویی هستند را از هم متمایز شده است. در سمت راست، نقشهای سازمانی در چهار سطح بانضمام کارکردهای مربوط به هرنقش ارائه شده است. به عبارت دیگر دانشگاه پژوهی در پیوستار از اهداف و فعالیتهای بهبود درونی تا توسعه بیرونی و در پیوستار سازمانی، در پنج کارکرد اصلی، شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیلگری سیاستها، ارزشیابی، و مرجعیت اطلاعات مطرح شده است. در این پژوهش ماتریس ابعاد فعالیتها و کارکردهای دانشگاه پژوهی مبتنی بر مفاهیم ذیل توصیف شده است:
1- پاسخگویی دانشگاه[35]: پاسخگویی دانشگاه، عبارت است از شناخت، مسئولیتپذیری و تعهد جمعی دانشگاهیان، نسبت به خواستهها، انتظارات، نیازهای علمی – تخصصی ذی نفعان اصلی بیرونی دانشگاه شامل، جامعه علمی، جامعه مدنی، بازار کار، و به کارگیری حداکثر تلاشها، انگیزهها و توانمندیها و بهبود مستمر عملکردها در جهت تامین آنها و ارزیابی و اطلاع رسانی و گزارشدهی شفاف، دقیق، به هنگام و مستمر از عملکرد دانشگاه به آنان به منظور جلب اعتماد، رضایت، حمایت و مشارکت آنان در مدیریت دانشگاه (مظفری،1395). دانشگاه پژوه در این نقش سازمانی ایجاب میکند تا به تدوین سنجههای ارزیابی عملکرد و پاسخگویی بپردازد و ارتباط با صنعت و جامعه در تعاملات ویژه با نهادهای صنعتی فرهنگی و اجتماعی محقق شود. مدیریت منابع و همکاری در تامین مالی از دیگر فعالیتهای دانشگاه پژوهی در این نقش میباشد. دانشگاه پژوه در این نقش بمنظور بهسازی اعضای هیات علمی، به شناخت ویژگیهای احوال شخصی هیات علمی و شرایط جذب و ارتقاء آنان میپردازد. بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی از دیگر فعالیتهای این نقش دانشگاه پژوهی است.
2- پژوهشگری و تصمیم سازی[36]: وجه تحلیلیتر و تخصصیتر و مسئولیتپذیری دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است که به بررسی و تولید مستنداتی میپردازد که به واسطه آن، اثر بخشی علمی، انطباق فعالیتها با قوانین، و دستیابی به هدف مورد قضاوت قرار میگیرند. در این وجه از ابعاد دانشگاه پژوهی، دانشگاه پژوهان بیطرف، در قالب مطالعات و تحقیقاتی که در ارتباط با اثربخشی سیاستها و برنامههای اداره واحد دانشگاه پژوهی به طوراخص و دانشگاه به طور اعم انجام میدهند، بیطرفانه قضاوت میکنند و پیشنهادهای لازم را به مسئولان دانشگاه، مقامات دولتی و ذی نفعان مردمی ارائه میدهند.
3- تحلیلگری سیاستها[37] هدف درونی و تخصصیتر دانشگاه پژوهی، بررسی و تحلیل دانشگاه و سیاستهای آن است. در این نقش، دانشگاه پژوه به عنوان تحلیلگر یا مشاور با مدیریت ارشد در ارتباط است و از برنامهریزیها و تصمیمات مرتبط با تخصص منابع، بازنگری سیاستها، سازماندهی مجدد اداری و اجرایی، و دیگر تغییرات مورد نیاز حمایت میکند. در اینجا دانشگاه پژوه دارای نقش تحلیل کننده سیاستهای اتخاذ شده است که تیم مدیریت را آموزش میدهد (مرجایی،1395).
4- ارزشیابی: به طور کلی، طراحی و اجرای مستمر ارزیابیهای عملکرد، منابع و عوامل انسانی و برنامههای اجرایی، ارزیابی مدیریت جامع کیفیت، و همچنین ارزشیابیهای دورهها و برنامههای درسی و آموزشی، ارزیابی برنامههای طرح و توسعه دانشگاهی، ارزیابیهای بودجهای، منابع و مدیریت مالی، ارزیابیهای سازمانی و مدیریت عمومی سازمان، بمنظور توسعه واحدهای ستادی و تخصصی سازمانی دراین نقش گنجانده میشود.
5- مرجعیت اطلاعات[38]: دانشگاه پژوهی در این نقش، به اجتماع دانشگاهی از دادههای پذیرش دانشجویان، اعضای هیات علمی، امور مالی، تا گزارشاتی متناسب با تقاضای سازمانهای دولتی و ایالتی، اطلاعاتی را ارائه میکند، در واقع دفتر دانشگاه پژوهی بانک اطلاعات عناصر سازمانی است که با تهیه دادهها و تبدیل و پردازش اطلاعات، آمار توصیفی را برای مخاطبین دانشگاهی مهیا و ارائه میکند. جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات به منظور پشتیبانی از تصمیمگیری مدیریت دانشگاه از ویژگیهای این نقش است.
«متخصص واحد دانشگاهپژوهی»، در نقش پاسخگویی دانشگاه، وضعیت دانشگاه را بهطور دقیق بررسی میکند و مناسبترین وضعیت را با تأکید بر ظرفیتها و توانمندیهای دانشگاه، ترسیم میکند. آنچه مورد تأکید است، ایفای این نقش در کمک به دریافت بودجه و روابط متقابل با دولت است تا تصویر مثبتی از دانشگاه نشان داده شود. «دانشگاهپژوه»، در نقش تحلیل سیاستها و راهبردها، تحلیلگر یا مشاوری است که خدمات پشتیبانی لازم را در زمینة بهینهسازی فرآیند سیاستگذاری، برنامهریزی و تخصیص منابع، به مدیران دانشگاهی ارائه میکند. دراین نقش دفتر دانشگاه پژوهی از یک سوبه مطالعة آمایش آموزش عالی ونیازهای علمی تخصصی ذی نفعان واز سوی دیگرضمن بهسازی مستمر برنامههای درسی وآموزشی به بررسی کیفیت خروجیهای دانشگاه همت میگمارد. «متخصص واحد دانشگاه پژوهی»، در نقش پژوهشگری و تصمیم سازی بیطرفانه، با اعتبارگذاری مطالعات انجام داده پشتیبان تصمیم گیری مدیریت است. ودر نهایت،. «دانشگاهپژوه»، در نقش مرجعیت اطلاعاتی، به اجتماع دانشگاهی اطلاعاتی را در زمینة آمار پذیرش دانشگاه، ثبتنام، اعضای هیئتعلمی و مدارک دانشگاهی و سایر موارد مشابه، خدمات آموزشی و مشاورهای میدهد.
ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی میتواند چهارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاهپژوهی در دانشگاههای کشور باشد. در الگوی پیشنهادی دو چهارچوب ذیل به منظور تحلیل تعریف شدهاند:
الف: درماتریس دانشگاه پژوهی که مطابق نگاره شماره 5 چگونگی طبقهبندی بیست و چهار وجه از ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی در سطوح نقشهای سازمانی و کارکردهای مربوط به هرنقش نشان داده شده است. شناسایی دامنه فعالیتهای دانشگاه پژوهی به عنوان یک زیرساختاربرای ایجاد و توسعه دانشگاه پژوهی است. سطوح نقش سازمانی براساس سازماندهی برمبنای دانش[39] تدوین شده است. زیرا دفتر دانشگاه پژوهی از جمله واحدهای سازمانی است که به نشردستاوردهای فعالیتهای فکری میپردازند و برای جذب مشاورههای فکری از سازمانهای حرفهای و تخصصی در محیط تلاش میکنند. این واحد دانشگاه پژوهی با استفاده از سیستمهای الکترونیکی (بجا سیستمهای رسمی متمرکز) با بخشهای مختلف دانشگاه در تعامل است.
ب- شش فعالیت دیگر دانشگاه پژوهی، که شامل: 1) مطالعه و تحلیل و سیاستهای بالادستی 2) تعاملات ویژه با محیط 3) تشخیص و جهتگیری توسعه سازمانی 4) نظرسنجی و طرح ریزی راهبردی 5) مدیریت منابع سیستمهای اطلاعاتی 6) گزارشدهی به سازمانهای دولتی و ایالتی است، به عنوان فعالیتهای تکمیلی دانشگاه پژوهی (در تکمیل ابعاد 18 گانه الگوی ولکواین) تعریف و توصیف شدهاند.
نتیجهگیری و پیشنهاد
در بررسی موردهای مطالعه شده، مضامین مشابه ابعاد 18 گانه فعالیتهای دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین بیانگر مفهومسازی مشترک دربارة موضوع دانشگاهپژوهی است. میتوان چنین نتیجهگیری کرد که اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی بیشترین تاکید را بر وجه اشتراک دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیتهای تعریفشده در الگوی ولکواین دارد. همچنین، یافتههای پژوهش تأییدی است بر کاربرد فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی الگوی ولکواین در تدوین متنهای اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی، زیرا براساس محاسبة میزان تشابه، مقولههای مستخرج از متن اسناد دفاتر دانشگاهپژوهی دانشگاههای مورد مطالعه بامیانگین54% با فعالیتهای 18 گانه دانشگاهپژوهی همخوانی دارد. به طور کلی میتوان چنین نتیجهگیری کرد که دفاتر دانشگاهپژوهی در دانشگاههای مورد مطالعه معطوف به ارائة خدمات پژوهشی و تحلیلی، یا مشاوره به مدیریت ارشد دانشگاه است و از برنامهریزیها و تصمیمات راهبردی و بازنگری سیاستهای دانشگاه حمایت میکند. این خدمات، فعالیتهایی نظیر جمعآوری دادههای مربوط با فعالیت دانشگاه و ایجاد سیستم اطلاعاتی یکپارچه وارزیابی منظم برنامهها و فرایندهای مدیریتی، ارائة گزارش، انتشار یافتهها و تدوین کتاب آمار سالیانة دانشگاه است.
مطالعات نشان داد که سبک رهبری دانشگاههای مورد مطالعه مبتنی بر هوش تحلیلی است. این سبک میتواند چارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاهپژوهی در سایر دانشگاه باشد. این در حالی است که عملکرد فرایند تصمیمگیری در برخی ازدانشگاههای کشور همواره در ساختار وبافتار تصمیمگیری سنتی کرانه میگیرد. در چنین اوضاعی وجود واحدهایی همچون دانشگاهپژوهی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور برای کمک به تصمیمگیری مناسب مدیریت دانشگاه ضروری است. پیشنهاد میشود با توجه به ضرورت توسعه روحیه تصمیمگیریهای مبتنی برپژوهش، هیات امنای دانشگاهها ضمن بازنگری شرایط و وظایف شوراهای تصمیم ساز سنتی، زمینههای قانونی ایجاد واحد دانشگاه پژوهی را فراهم نمایند تا، چنین واحدی به منزلة واحد خوداندیشی، تحلیلگر سیاستها و هوش سازمانی دردانشگاههای کشور ایجاد شود. از مهمترین زیرساختهای تحقق واحد دانشگاه پژوهی دردانشگاههای کشور،بررسی جایگاه و چگونگی استقرار آن در تعامل با شوراهای تصمیمساز وسطح عالی مدیریت دانشگاه است. نتایج این پژوهش میتواند در تعیین جایگاه و تدوین ابعاد فعالیتهای دانشگاه پژوهی راهنما باشد.
منابع
وبگاه دانشگاههای مورد مطالعه:
Arkansas university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http:// www.oir.uark.edu
California San Francisco university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: https:// www oir.ucsf.edu/
Colorado university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.ir.colostate.edu
Florida university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:http://www.ufl.edu/
Georgiahttp university.office of institutional research.[online] 2015; Avaiablel from:http // www.oir.uga.edu/
Harvard university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http:// www.oir.harvard.edu/
Iowa State university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http // http://www.ir.iastate.edu
Kentucky university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.uky.edu/IRPE/
Massachosetts Amherst university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.umass.edu/oir
Notre Dame University.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:https://www.nd.edu.
New york university.office of institutional research. [Online] 2015; Avai ablel from: https://www.nyu.edu/ir/
South Carolina university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from: http:// www ipr.sc.edu
Texas at Austin university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http // www.utexas.edu
Tuskegee university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:http://www.tuskegee.edu/
West Chester university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from: https://www. cupa.edu/infoservices/oir
Wellesley university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: http://www.wellesley.edu/oir
[1]دانشجوی دکترای مدیریت آموزش عالی دانشگاه شهیدبهشتی j_toroghi@sbu.ac.ir
[2] دانشیاردانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
[3] استاد دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
[4] استادیارموسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی
[5]. Association for Institutional Research
[6]. Office of Institutional Research
[7]. Weber .Karen
[8]. Neave,G
[9]. Altbach, p., &Kelly, D.H
[10]. Lindquist, S. B
[11]. Limer, C.,
[12]. Hutcheson,P
[13]. Lange, L, Saavedra, F. M., & Romano, j.
[14]. Middaugh, M. F.
[15]. Johnson, R. B
[16]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S
[17]. Whitchurch, C
[18]. Borden,V . M., Calderon, A, Fourie, N, Leporie, B., & Bonaccorsi, A
[19]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S
[20] -Coughlin Mary Ann & Joseph Hoey& Marsha Hirano-Nakanishi
[21]. Dressel, P. L
[22]. Reichard, D. J
[23]. Schmidtlein, F
[24]. Altbach, p., &Kelly, D.H
[25]. Sheeham, B.S.
[26]. Ewell, p.T
[27]. program evaluation
[28]. Olsen, Deborah
[29]. Seybert, Jfferey A
[30]. Calderon, A
[31]. survey studies
[32]. Association for Institutional Research
[33]. the real knowledge organization
[34]. the real knowledge organization
[35]. University Accounatability
[36]. Scholar/Researcher
[37]. Policy Analyst
[38]. Information Authority
[39]. the real knowledge organization