سنتز پژوهی بر الگوی تدریس اثربخش در آموزش عالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی توسعه آموزش عالی، دانشگاه کردستان

2 استادیار برنامه‌ریزی آموزشی گروه علوم تربیتی، دانشگاه کردستان

چکیده

در سال­های اخیر، آموزش اثربخش به­عنوان موضوعی کلیدی در برنامه­ریزی آموزشی دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی، از طریق پژوهش­هایی گسترده موردمطالعه قرارگرفته و الگوهای نظری متنوعی نیز توسط پژوهشگران و نظریه­پردازان این حوزه ارائه‌شده است. هدف این مقاله، مطالعه نظام­مند و ارائه فراترکیبی بر الگوهای نظری و پژوهش­های صورت گرفته با تمرکز بر تدریس در نظام دانشگاهی به‌منظور خلاصه کردن، طبقه­بندی و تلفیق مقوله­های محوری تدریس اثربخش در آموزش عالی بوده است. رویکرد پژوهش از نوع کیفی با استفاده از راهبرد فراترکیب و روش تحلیل محتوا بود. پژوهشگران در این پژوهش، منابع پژوهشی مرتبط و در دسترس را موردمطالعه قرار داده­اند. بنابراین، 4 چهارچوب نظری گردآوری‌شده و 86 پژوهش کمی، کیفی یا ترکیبی که در دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی داخل و خارج از کشور در محدوده سال­های 1999 تا 2016 اجرا گردیده، با روش تحلیل محتوای استقرایی تحلیل شدند. یافته­ها نشان داد که الگوی موردنظر در چهار بُعد کلی شامل 1) مؤلفه­های منش­محور؛ 2) مؤلفه­های ارتباطی؛ 3) مؤلفه­های روش­محور، و 4) مؤلفه­های زمینه­ای قابل‌تفکیک است. سیاست‌گذاران و برنامه­ریزان آموزش عالی می­توانند با استفاده از الگوی مفهومی مستخرج، تدابیر شایسته را جهت توسعه صلاحیت­های مدرسان و ارتقای کیفیت آموزش­های دانشگاهی اتخاذ کنند. مدرسان دانشگاهی نیز قادر خواهند بود تا الگوی موجود را بر اساس تجربیات عملی تدریس، تطبیق دهند تا تدریس اثربخش­تری داشته باشند

کلیدواژه‌ها


آراسته، حمیدرضا و محمودی­راد، مریم. (1382). آموزش اثربخش: رویکردی بر اساس ارزیابی تدریس توسط دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی سمنان، 1(1)، 7-1.
اسدی، محمد؛ غلامی، خلیل و بلدهمان، کبوان. (1394). عوامل و مؤلفه‌های بنیادی تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه کردستان. اندیشه‌های نوین تربیتی. 11 (1)، 149-123.
اسلامیان، حسن. (1394). تدوین مؤلفه‌ها و نشانگرهای تدریس اثربخش جهت به‌کارگیری توسط استادان دانشگاه علوم انتظامی. مطالعات مدیریت بر دانش انتظامی. 8 (3)، 114-93.
اسلامیان، حسن؛ جعفری ثانی، حسین؛ گودرزی، زهره؛ اسلامیان، زهرا. (1393). رابطه بین هوش هیجانی و به‌کارگیری مؤلفه­های تدریس اثربخش استادان دانشگاه علوم پزشکی مازندران. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 2(8)، 697-687.
اکبری منجرموئی، فاطمه و کشتی­آرای، نرگس. (1394). رابطه بین ابعاد استاد اثربخش از دیدگاه دانشجویان با سبک‌های یادگیری آن‌ها. فصلنامه پژوهش در برنامه­ریزی درسی. 2(45)، 28-13.
امینی، میترا؛ نجفی پور، صدیقه؛ ترکان، نیلوفر و ابراهیمی نژاد، فاطمه. (1389). رابطه مهارت‌های ارتباطی با عملکرد آموزشی اساتید دانشگاه علوم پزشکی جهرم. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، 1(1)، 105-100.
بنی­داوودی، شهره. (1393). مقایسه ویژگی­های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز. دوفصلنامه آموزش پزشکی. 1(2)، 13-7.
بهادری، محمدکریم؛ رجبی واسوکلایی، قاسم؛ رعدآبادی، مهدی؛ یعقوبی، مریم. (1393). تحلیل روابط سیستماتیک بین مؤلفه­های تأثیرگذار بر تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد با استفاده از تئوری گراف. فصلنامه توسعه آموزش جندی‌شاپور. 1(1)، 36-28.
بوذرجمهری، فتح­اله؛ منصوریان، مهسا؛ هرندی، یاسمن؛ بوذرجمهری، حسین. (1392). ارزیابی اخلاق    حرفه­ای اساتید دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد از دیدگاه دانشجویان این دانشگاه. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد. 8 (3)، 52-44.
پورجاوید، سهیلا؛ علی بیگی، امیرحسین. (1391). اثربخشی تدریس اعضای هیئت‌علمی: مطالعه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی. نامه آموزش عالی، 1(20)، 80-61.
ترک­زاده، جعفر؛ محترم، معصومه. (1392). چارچوبی تحلیلی برای شناسایی مشکلات قابل بروز در مسیر کیفیت و اثربخشی تدریس در آموزش عالی. مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی. 1(3)، 123-95.
توفیقیان، طاهره؛ منادی، حدیثه؛ نصرالهی، سمیه؛ رخشانی، محمدحسن. (1394). اولویت­بندی شاخص­های تدریس اثربخش؛ مقایسه دیدگاه دانشجویان و اساتید دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. دوماهنامه              علمی ـ پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی. 8 (1)، 6-1.
حاجی­آقاجانی، سعید. (1380). مقایسه و بررسی نظرات اساتید و دانشجویان در مورد معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی. فصلنامه طب و تزکیه، 1(41)، 47.
حسنی، محمد؛ وحیدنژاد، محمد؛ شهودی، مریم؛ طالبی، معصومه. (1394).  ارزیابی مؤلفه‌های بنیادی تدریس اثربخش در زبان فرانسه بر اساس دیدگاه دانشجویان رشته زبان انگلیسی (فرانسه)، 6 (1)، 68-49.
حشمتی نبوی، فاطمه؛ ونکی، زهره. (1388). مدرس بالینی اثربخش: یک مطالعه کیفی. پژوهش پرستاری، 13 و 12، 39-53.
حکم آبادی، رجبعلی؛ فلاح، حسین. (1392). ویژگی‌های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان دانشکده‌ بهداشت دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی. 6 (10)، 29-22.
خیّر، محمد. (1380). ارزشیابی تدریس اثربخش در آموزش عالی با تأکید بر ارزیابی دانشجویی. علوم تربیتی و روانشناسی، 1 (3)، 93-114.
دادخواه، بهروز؛ محمدی، محمدعلی؛ مظفری، ناصر؛ محمدنژاد، سجاد؛ مولایی، بهنام؛ دادخواه، دلاور. (1388). ویژگی‌های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. فصلنامه سلامت و مراقبت. 11 (4)، 43-33.
دارابی، محمدرضا؛ درخشان، اکبر؛ کیانی، محمدعلی؛ ملکی، غلامحسین؛ سعیدی، معصومه. (1392). مقایسه و بررسی نظرات استادان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی. دوماهنامه گام­های توسعه در آموزش پزشکی. 1(22)، 366-355.
درخشان، اکبر؛ دارابی، محمدرضا؛ سعیدی، معصومه؛ کیانی، محمدعلی. (1392). بررسی نظرات اساتید دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی. فصلنامه اخلاق پزشکی. 2(26)، 159-150.
رضایی، ریتا. (1390). اثربخشی تدریس: یک مطالعه موردی در دانشکده پزشکی شیراز. فصلنامه آموزش پزشکی و توسعه. 1(1)، 8-3.
رمضانی، طاهره؛ درتاج راوری، اسحاق. (1388). بررسی ویژگی‌های یک مدرس اثربخش و عوامل آموزشی مؤثر بر کارآمدی وی از دیدگاه مدرسین و دانشجویان دانشکده‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی کرمان. مجله گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 1(2)، 139-148.
ستاری، صدرالدین. (1392). ارزیابی مؤلفه­های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان. پژوهش در برنامه­ریزی درسی. 1 (12)، 146-134.
سراجی، فرهاد؛ موحدی، رضا؛ و سیاحت­خواه، منیر. (1393). بررسی میزان برخورداری مدرسان دانشگاه‌های مجازی از مهارت­های تدریس در این دوره­ها. نشریه علمی ـ پژوهشی فناوری آموزش، 9 (1)، 37-25.
سلطانی عربشاهی, سیدکامران و قادری, اعظم. (1379). تدوین شاخص تدریس اثربخش: ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اساتید و دانشجویان مرکز علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی ایران. علوم پزشکی رازی (مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران)، 7 (22)، 279-287.
سلیمی، جمال و رمضانی، قباد. (1393). شناسایی مؤلفه‌های تدریس اثربخش و ارزیابی وضعیت تدریس (مطالعه موردی دانشگاه علمی کاربردی استان کردستان)، 4 (5)، 62-33.
سهرابی، بابک؛ اعظمی، امیر و یزدانی، حمیدرضا. (1390). آسیب­شناسی پژوهش­های انجام‌شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب. چشم­انداز مدیریت دولتی، 1 (1)، 24-9.
شاهسونی، خدیجه؛ فرج­الهی، مهران؛ ظریف صنایعی، ناهید. (1393). ویژگی‌های استاد موفق از دید دانشجویان دانشگاه‌های ارائه‌دهنده آموزش مجازی در شهر شیراز. مجله دانشگاهی یادگیری الکترونیکی. 1(17)، 60-52.
شایسته فرد، صبریه؛ هوشیاری، مرضیه و خزنی، حجت. (1382). بررسی مقایسه شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 1 (2)،    34-43.
شریفیان، فریدون؛ نصر، احمدرضا و عابدی، لطفعلی. (1384). تبیین نشانگرهای تدریس اثربخش در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و میزان تحقق آن در دانشگاه اصفهان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 1 (1)، 25-54.
شریفیان، فریدون؛ نصر، احمدرضا و عابدی، لطفعلی. (1386). تعیین شاخص­های مدیریت مؤثر کلاس در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی. 1(15)، 18-1. 
شریفی­نیا ، سیدحمید؛ عبادی، عباس و حکمت افشار میترا. (1392). ویژگی‌های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان و اساتید پرستاری: یک مطالعه کیفی. فصلنامه نسیم تندرستی. 2 (1)، 10-1.
شهرکی، محمدرضا. (1389). معیارهای استاد خوب از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشکده پزشکی. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، 1(48)، 1-1.
شیخ‌زاده، مصطفی. (1388). شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه. نامه آموزش عالی، 1 (1)، 141-157.
شیربگی، ناصر. (1392). تحلیلی بر منابع سوگیری و خطا در ارزشیابی دانشجویان از اثربخشی تدریس استادان. نامه آموزش عالی. 1(22)، 24-7.
صالحی، الهام و رضوانفر، احمد. (1389). مؤلفه‌های صلاحیت‌های حرفه‌ای تدریس اعضای هیئت‌علمی در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی در دانشگاه تهران. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 1(15)، 85-95.
صالحی، شایسته. (1380). تدریس اثربخش. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. 1 (2)، 12-21.
صدیق معروفی، شهنام؛ محمدی، آیین؛ موسوی، سیدمسعود و رعدآبادی، مهدی. (1393). تعیین مهم‌ترین مؤلفه­های مؤثر بر اثربخشی تدریس یک استاد از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد: رهیافت مدل تحلیل سلسله مراتبی. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد. 1(3)، 66-58.
صفری، ثنا. (1390). ویژگی‌های فرایند تدریس ـ یادگیری در آموزش عالی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 11(1)، 73-90.
صیادی، مهناز؛ رهابی، احمد؛ وهابی، بشری و روشنی، دائم. (1395). دیدگاه دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی کردستان و آزاد اسلامی سنندج در مورد تدریس اثربخش و عوامل مرتبط با آن. مجله دانشگاه علوم پزشکی کردستان. 1(81)، 103-93.
صیامیان، حسن؛ بالاغفاری، آزیتا؛ علی­گلبندی، کبری؛ رضانژاد، سیده فرشته؛ شریفی­نیک، مریم؛ شهرابی، افسانه و قاضی‌زاده، زینب. (1392). ویژگی‌های یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. 1(96)، 113-106.
طالب­زاده شوشتری، لیلا؛ شافعی­پور، هادی. (1390). اسنادهای استادان موفق در خصوص روش‌های ارتقای انگیزه تحصیلی دانشجویان دانشگاه بیرجند. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی. 1(60)، 81-70.
طالع پسند، سیاوش؛ بیگدلی، ایمان اله و جوکار، مهران. (1388). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه ارزیابی دانشجویان از تدریس اثربخش. فصلنامه علمی ـ پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز. 1(3)، 138-156.
طاهری زاده، زینب؛ سلیمی، قربانعلی و صالحی زاده، سعید. (1390). رابطه مهارت‌های ارتباطی اساتید دانشگاه با مهارت تدریس آنان از دیدگاه دانشجویان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی. 1 (2)، 95-116.
ظهور، علیرضا و اسلامی نژاد، طاهره. (1381). شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمان. فصلنامه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی (پایش). 1(2)، 5-13.
عابدینی، سمیره؛ کمال زاده، حسام؛ عابدینی، صدیقه و آقا ملایی، تیمور. (1389). معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان. مجله پزشکی هرمزگان. 1(1)، 241-245.
عبدی، حمید؛ نصر، احمدرضا؛ میرشاه جعفری، سیدابراهیم و ربیعی، مهدی. (1390). رابطه دانش فراشناختی و میزان اثربخشی تدریس اعضای هیئت‌علمی دانشگاه­های دولتی. فصلنامه اندیشه­های نوین تربیتی. 1(2)، 106-83.
عسگری، فریبا؛ ماسوله شادمان، رضا و سیده نوشاز، میرحق­جو. (1382). بررسی شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی گیلان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 1(3)، 48-49.
عسگری، فریبا و محجوب مؤدب، هاجر. (1389). مقایسه ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه مدرسین و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. گام‌های توسعه در آموزش پزشکی. 1(5)، 26-33.
علوی، موسی و عابدی، حیدرعلی. (1386). تجارب و درک دانشجویان پرستاری از مفهوم مربی اثربخش در آموزش بالینی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 7 (2)، 325-334.
علیزاده، ندا و صدیقی، حسن. (1390). شناسایی ویژگی‌های آموزشگر کشاورزی اثربخش در نواحی روستایی. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 1(4)، 547-554.
عندلیب، بهاره و احمدی، غلامرضا. (1386). میزان به­کارگیری معیارهای تدریس اثربخش در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان ازنظر دانشجویان در سال تحصیلی 86-1385. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 1(3)، 67-82.
غلامی، خلیل و اسدی، محمد. (1392). تجربه حرفه‌ای اساتید در ارتباط با پدیده تدریس اثربخش در آموزش عالی. دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه ‏درسی. 1(2)، 22-1.
قاضی طباطبایی، محمود و یوسفی افراشته، مجید. (1391). تحلیل روابط پارهای از متغیرهای مرتبط با ارزشیابی تدریس توسط دانشجویان: کاربردی از مدل معادلات ساختاری. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی. 1(64)، 107-83.
قربانی، راهب؛ حاجی آقایی، سعید؛ حیدری فر، معصومه؛ انداده، فاطمه و شمس‌آبادی، مرضیه. (1387). بررسی دیدگاه دانشجویان دانشکده پرستاری و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان در خصوص ویژگی‌های یک استاد خوب دانشگاهی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان. 1 (2)، 77-84.
کیانی، محمدعلی؛ درخشان، اکبر؛ دارابی، محمدرضا و سعیدی، معصومه. (1392). بررسی دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد معیارهای یک استاد خوب. فصلنامه اخلاق پزشکی. 1(25)، 122-98.
گشمرد، رقیه؛ معتمدی، نیلوفر و واحدپرست، حکیمه. (1390). دیدگاه‌های اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در مورد ویژگی‌های یک استاد خوب. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 1(11)، 48-57.
مباشری، محمود؛ خسروی، شمسعلی؛ دریس، فاطمه؛ تاجی، فریده؛ طاهری، زهرا و مردان­پور شهرکردی، الهام. (1390). ویژگی­های استاد خوب از دیدگاه دانشجویان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1(2)، 8-1.
محدثی، حمیده؛ فیضی، آرام؛ سالم صافی، رضا. (1390). بررسی مقایسه‌ای شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. دوماهنامه دانشکده پرستاری و مامایی دانشکده علوم پزشکی ارومیه. 1(6)، 464-471.
مطلبی فرد، علیرضا؛ آراسته، حمیدرضا؛ خنجرخانی، مروارید و صفایی موحد، سعید. (1390). ویژگی‌های یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد: یک مطالعه کیفی. دوفصلنامه مطالعات برنامه­ریزی درسی آموزش عالی. (4)، 84-60.
مظفری، ناصر؛ محمدی، محمدعلی و دادخواه، بهروز. (1389). ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، مجله علمی و پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی. 1(11)،      61-69.
مظلومی محمودآباد، سیدسعید؛ احرامپوش، محمدحسن؛ کلانتر، سیدمهدی؛ کریمی، حسین و خرازی، محمدعلی. (1381). بررسی خصوصیات یک استاد خوب از دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 1(15)، 25-35.
نجفی کلیانی، مجید؛ شریف، فرخنده؛ جمشیدی، ناهید و کریمی، شهناز. (1389). درک دانشجویان از تدریس مؤثر در آموزش پرستاری: یک مطالعه کیفی. پژوهش پرستاری، 1(19)، 15-6.
نصر، احمدرضا؛ عابدی، لطفعلی و شریفیان، فریدون. (1386). نقش روابط انسانی در اثربخشی تدریس اعضای هیئت‌علمی دانشگاه با تأکید بر دلالت­های تربیت اسلامی. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 1(3)، 191-165.
نصیری، ابراهیم؛ عسگری، فریبا؛ فغانی، معصومه؛ بهادری، محمدهادی؛ محمدقاسمی، فهیمه؛ حسینی، فریده و معقول، شهین. (1387). تدریس اثربخش؛ رویکردی بر اساس ارزیابی تدریس توسط دانشجویان. دوفصلنامه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان. 1(11)، 44-39.
نصیریانی، خدیجه؛ ونکی، زهره و احمدی، فضل اله. (1390). تبیین ویژگی‌های سوپروایزر بالینی اثربخش: یک مطالعه کیفی. دوماهنامه دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه. 1(2)، 274-285.
هرندی زاده، الهه؛ نعیمی، امیر؛ پزشکی راد، غلامرضا و نامدار، راضیه. (1389). بررسی خصوصیات استاد خوب ازنظر دانشجویان دانشکده کشاورزی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 1 (2)، 41-55.
الهی، نسرین؛ الحانی، فاطمه؛ احمدی، فضل اله. (1391الف). آموزش اثربخش: توصیف تجارب و درک دانشجویان پرستاری. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 1(2)، 110-119.
الهی، نسرین؛ الحانی، فاطمه و احمدی، فضل اله. (1391ب). چالش‌های آموزش اثربخش، تأملی بر تجارب درک شده مدرسان پرستاری: آنالیز محتوا. فصلنامه تحقیقات کیفی در علوم سلامت. 1(3)، 229-239.
وکیلی، محمدمسعود؛ نوریان، عباسعلی و موسوی نسب، سیدنورالدین. (1387). بررسی خصوصیات یک مدرس خوب از دیدگاه استادان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زنجان. مجله آموزش در علوم پزشکی. 1 (1)، 17-1.
وهابی، احمد. (1393). ویژگی‌های یک استاد خوب دانشگاهی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه جامع علمی کاربردی سنندج. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی. 7 (13)، 90-82.
وهابی، احمد؛ ندریان، حیدر؛ صیادی، مهناز؛ ایرانپور، عابدین؛ بهمن پور، کاوه؛ مرادزاده، رحمت ا... و کریم زاده، محمدباقر. (1391). عوامل تأییدکننده کارآمدی تدریس از دیدگاه مدرسین غیر بالینی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 2 (1)، 46-54.
یعقوبی، یاسمن و پور مقدم، فرخ قلی. (1391). بررسی ویژگی­های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشکده پرستاری ـ مامایی و پیراپزشکی لنگرود. پژوهش در آموزش علوم پزشکی. 1(2)، 40-34.
Agbetsiafa, D. (2010); Evaluating Effective Teaching in College Level Economics Using Student Ratings of Instruction: A Factor Analytic Approach; Journal of College Teaching & Learning; 1(7), 57-66.
Aregbeyen, O. (2010). Students perceptions of effective teaching and effective lecturer characteristics at the University of Ibadan, Nigeria.Pakistan Journal of Social Sciences, 7(2), 62-69.
Asghari, M., Rafieepour, A., Shahedi, S., Mirzahoseini, M., Chavooshi, M., & Abbassinia, M. (2016). Assessment Criteria of Effective teaching of Expert Teachers based on occupational health students’ viewpoints in Tehran University of Medical Sciences. Journal of Paramedical Sciences, 7(2), 1-15
Audi, R. (2006). Practical reasoning and ethical decision. Routledge.
Carnell, E. (2007). Conceptions of effective teaching in higher education: extending the boundaries. Teaching in Higher Education; 1(12), 25-40.
Cresswell, J. W. (2012). Educational research, planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson Education, Inc.
Delaney, J., Johnson, A. N., Johnson, T. D., & Treslan, D. L. (2010). Students' perceptions of effective teaching in higher education. Memorial University of Newfoundland, Distance Education and Learning Technologies.
Devlin M O’Shea. H. (2012). Effective university teaching: views of Australian university students from low socio-economic status backgrounds. Teaching in Higher Education.17 (4), 385-397.
Devlin, M. & Samarawickrema, G. (2010), the criteria of effective teaching in a changing higher education context. Higher Education Research & Development. 2(29), 111-124.
Fah, B. C. Y., & Osman, S. (2011). A case study of student evaluation of teaching in university.International Education Studies, 4(1), 44-50.
Fenstermacher, G. D. (1990). Some moral considerations on teaching as a profession. 11(3). 130-151.
Fenstermacher, G. D. (1992). The concepts of method and manner in teaching.Effective and responsible teaching: The new synthesis, 11(2), 95-108.
Fenstermacher, G. D & Soltis, J. F; (2009). Approches to teaching. New York: Teacher college press.
Gurney, P. (2007). Five Factors for Effective Teaching. New Zealand Journal of Teachers’ Work. 4 (2), 89-98.
Hsieh, H.-F., & Shannon, S.E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
Jaidi, J., Lim, T. S., & Osman, Z. (2009). Effective teaching methods and lecturer characteristics a study on accounting students at Universiti Malaysia Sabah (UMS). European Journal of Social Sciences, 8(1), 21-29.
Johnson, A. N. (2009). Students' perceptions of effective teaching in higher education. Master's thesis, Memorial University of Newfoundland.
Latif, E., & Miles, S. (2013). Students’ perceptions of effective teaching. Journal of Economics and Economic Education Research, 14(1), 121.
Liu, S., Keeley, J., & Buskist, W. (2016). Chinese College Students’ Perceptions of Excellent Teachers across Three Disciplines Psychology, Chemical Engineering, and Education. Teaching of Psychology, 43(1), 70-74.
Pendlebury, S. (1990) Practical Arguments and Situtional Appreciation in Teaching. Educational Theory, 1(40), 2.
Pettit, J. E., Axelson, R. D., Ferguson, K. J., & Rosenbaum, M. E. (2015). Assessing Effective Teaching: What Medical Students Value When Developing Evaluation Instruments. Academic Medicine, 90(1), 94-99.‏
Polk, J. A. (2006). Traits of effective teachers.Arts Education Policy Review, 107(4), 23-29.
Pratt, D. D. (1997); Re-conceptualizing the evaluation of teaching in higher education; Higher Education; 1(34), 23-44.
Pratt, D. D; Kelly, M & Wong, W. S. S; (1999), Chinese conceptions of ` effective teaching’ in Hong Kong: towards culturally sensitive evaluation of teaching, International Journal of Lifelong Education, 1(18), 241-258.
Raina, N. (2015). Effective Teaching-Learning Strategies and Quality of Higher Education in India: Some Reflections. Journal of Commerce and Management Thought, 6(4), 669-683.‏
Sakarneh, M. AbuNair, N. (2014). Effective Teaching in Inclusive Classroom: Literature Review. Journal of Education and Practice. 5 (24). 28-34.
Saroyan, A. Amundsen, C. McAlpine, L. Weston, C. Winer, L. & Gandell, T. (2004) Assunptions underlying workshop activities. Rethinking teaching in higher education. Stylus Publishing, 1st edition.
Scheerens, J. (2016). Defining the Key Factors in Instructional Effectiveness. In Educational Effectiveness and Ineffectiveness (51-76). Springer Netherlands.
Shevlin, M. et al, (2000), The Validity of Student Evaluation of Teaching in Higher Education: love me, love my lectures; Assessment & Evaluation in Higher Education; 1(25), 397-405.
Skelton, A. (2004). Understanding ‘teaching excellence’in higher education: a critical evaluation of the National Teaching Fellowships Scheme. Studies in Higher Education, 29(4), 451-468.
Thomas S. Ting C. Q. Abraham M. Jalarajan R. S. Beh L. S. (2014). A Qualitative Review of Literature on Peer Review of Teaching in Higher Education: An Application of the SWOT Framework Review of Educational Research, 84 (1). 112–159.
Vig, P., & Sharma, K. (2014). Humane characteristics of teachers in relation to employability skills: A research study.International Journal of Education and Management Studies, 4(2), 80.
Young, S. (2006). Student views of effective online teaching in higher education. The American Journal of Distance Education, 20(2), 65-77.
Young, S., & Shaw, D. G. (1999). Profiles of effective college and university teachers. Journal of Higher Education, 1 (1). 670-686.
Zhou, H., Liu, M., Zeng, J., & Zhu, J. (2016). Selection of nursing teaching strategies in mainland China: A questionnaire survey. Nurse education today. 1(39), 147-151.