نقش مشارکت کنندگان در تدوین رشته‌های جدید دانشگاهی در دو وضع موجود و مطلوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه اصفهان

2 استاد برنامه‌ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.

3 استاد برنامه‌ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

4 دانشیار برنامه‌ریزی درسی گروه دانشگاه فرهنگیان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مشارکت کنندگان تاثیر گذار بر فرآیند تدوین رشته‌ های دانشگاهی صورت گرفته است تا از طریق مقایسه دیدگاه اعضای هیات علمی در خصوص مشارکت کنندگان، فاصله بین وضع موجود و مطلوب را تعیین و الگوی مناسبی را برای بهبود مشارکت در برنامه درسی رشته‌ ها پیشنهاد نماید. به همین منظور پژوهشی ترکیبی - اکتشافی با رویکردهای کیفی و کمی در دانشگاه‌های دولتی ایران (اصفهان، تهران و فردوسی مشهد) انجام گردید. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 22 نفر و در بخش کمی پژوهش بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای 125 نفر از اعضای هیات علمی تدوین کننده حداقل یک رشته دانشگاهی انتخاب شدند. داده‌های بخش کمی با استفاده از پرسشنامه 7 سوالی محقق ساخته با مقیاس یازده درجه‌ای جمع‌آوری شد. روایی پرسشنامه توسط متخصصان برنامه درسی و پایایی ابزار از طریق آزمون ضریب آلفای کرونباخ (92/ ) تایید گردید. داده‌ها با استفاده از تحلیل محتوای مایرینگ، آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. در مجموع، یافته های کیفی مبتنی بر تجارب عینی شرکت کنندگان در مطالعه، بیانگر دو گروه مشارکت کننده "درون دانشگاهی و برون دانشگاهی" تاثیر گذار در فرآیند راه‌اندازی رشته‌ جدید در دانشگا‌ه‌هاست. یافته‌های بخش کمی نیز گویای این واقعیت است که از دیدگاه اعضای هیات علمی میزان مشارکت این گروه­ها در وضع موجود نسبت به وضع مطلوب به میزان معناداری کمتر است. بیشترین فاصله بین وضع موجود و مطلوب مربوط به مشارکت کنندگان برون دانشگاهی و کمترین فاصله مشاهده شده مربوط به مشارکت کنندگان درون دانشگاهی است. نتایج پژوهش ضعف در بهره‌گیری از دانش و تجربیات مشارکت کنندگان برون دانشگاهی را نشان داد. این ضعف می‌تواند کیفیت رشته‌های جدید را خدشه‌دار نماید، لذا این فرآیند در بخش مشارکت کنندگان برون دانشگاهی، نیازمند بهبود است و لازم است مسئولان با استفاده از نظرات اعضای هیات علمی برای کاهش این فاصله و تقویت نقاط ضعف اقدام نمایند.

کلیدواژه‌ها


بازرگان، عباس. (1389). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
توکل، محمد. (1386). آموزش عالی و نیازهای اجتماعی: شرایط جامعه شناختی یک تغییر. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی.1، 111-101.
رامفل، مافلا.(1387). جوامع دانش محور: چالش‌های جدید برای آموزش عالی. (ترجمه مرضیه مختاری پور و مصطفی عمادزاده). اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
سبحانی نژاد، مهدی؛ رهنما، اکبر و شاه حسینی، نجیبه. (1390). بررسی چالش‌های تحقق نظام مصوب برنامه‌ریزی درسی غیر متمرکز دانشگاهی از دید اعضای هیات علمی رشته علوم تربیتی دانشگاه‌های دارای هیات ممیزه شهر تهران در سال تحصیلی 89-1388. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. 1(59)، 68-47.
سیلور، جی گالن؛ الکساندر، ویلیام ام. و لوئیس، آرتور جی. (1378). برنامه ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر. (ترجمه غلامرضا خوی نژاد). مشهد: آستان قدس رضوی.
شارع پور، محمود؛ فاضلی، محمد و صالحی، صادق. (1387). بررسی شاخص‌های کیفیت در آموزش عالی بر مبنای تحلیل شایستگی‌های کانونی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 1(1)، 56،-31.
شریفیان جزی، فریدون. (1389). تبیین برنامه‌ درسی مشارکتی در دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های مورد مطالعه: اصفهان و صنعتی اصفهان (رساله دکتری دانشگاه اصفهان). دانشگاه اصفهان.
عزیزی، نعمت الله. (1387). بررسی چالش­ها و نارسایی‌های تحصیلات دانشگاهی در حوزه علوم انسانی: تاملی بر نظرات دانشجویان. فصلنامه آموزش عالی ایران. 1(2): 29-1.
عصاره، علیرضا. (1391). بررسی راهکارهای مشارکت اعضای هیأت علمی در برنامه­ریزی درسی دانشگاهی دانشگاههای آزاد اسلامی منطقه­ی « ز ». مجموعه مقالات دومین کنگره ملی علوم انسانی. جلد دوم.    (349- 377). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فتحی واجارگاه، کورش. (1383). امکان سنجی مشارکت معلمان در فرآیند برنامه‌ریزی درسی در نظام آموزش و پرورش ایران. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. 3(3)، 78-59.
فتحی واجارگاه، کوروش؛ موسی پور، موسی؛ یادگارزاده، غلامرضا. (1393). برنامه‌ریزی درسی آموزش عالی. تهران: مهربان نشر.
قادری، حیدر؛ شکاری، عباس. (1393). ارزیابی کیفیت برنامه درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه کاشان. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی درسی، 14(41): 162-147.
معروفی، یحیی. (1392). ارزشیابی نظام برنامه ریزی درسی. دانشنامه ایرانی برنامه درسی. 6-1.
مهرمحمدی، محمود و همکاران. (1388). برنامه‌ درسی: نظرگاهها، رویکردها و چشم‌اندازها. تهران: سمت.
مهرمحمدی، محمود و جاودانی، حمید. (1382). بررسی راههای افزایش دسترسی به آموزش عالی. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
نصر، احمد رضا؛ اعتمادی زاده، هدایت الله و نیلی، محمد رضا. (1387). برنامه ‌درسی و طراحی درس در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی. اصفهان: جهاد دانشگاهی.
نصر، احمدرضا؛ مونیدز، این سولو و کامرون، الیسون. (1391). مراحل و معیارهای تدوین، تصویب و ارزشیابی درس جدید در دانشگاههای استرالیا. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 3(6)، 28-7.
نوروززاده، رضا و فتحی واجارگاه، کورش. (1387). درآمدی بر برنامه‌ریزی درسی دانشگاهی. تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
نیلی، محمدرضا. (1388). برنامه ‌درسی پاسخگو در آموزش عالی: مطالعه موردی دانشگاه‌های دولتی اصفهان (رساله دکتری دانشگاه اصفهان). دانشگاه اصفهان.
یمنی، محمد. (1382). برنامه ریزی توسعه دانشگاهی: نظریه‌ها و تجربه ها. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
یونسکو. (1388). به سوی جامعه دانایی محور. (ترجمه حسن قاسمی و سیروس آزادی). تهران: سمت.
Ahonen, S.-M. & E. Liikanen. (2009). Development and challenges of a new academic discipline, radiography science. European Journal of Radiography. 1(3): p. 81-84.
Avizhgan, M. Mirshah Jafari, A., Nasr, A.R & Changiz, T. (2015). Curriculum leadership in the postgraduate: Gap between current and optimal status. Journal of Research in Medical Sciences, 2015. 20(4): 67-72.
Barnett, R. & Coate, K. (2005). Engaging the curriculum in higher education. England: Open University Press; Mc Graw-Hill Education.
Beane, J. A; Toepfer, C. F & Alessi, S J. (2008). Curriculum Planning and Development. Boston: Allyn and Bacon.
Carter, L, Ulrich, D, & Goldsmith, M.(2012). Best practices in leadership development and organization change: How the best companies ensure meaningful change and sustainable leadership. (18 Ed.). San Francisco. Pfeiffer.
Clark, B. ( 1983 ). The Higher Education System: Academic Organization in a Cross-National Perspective. Berkeley: University of California Press.
Connelly, F. M., Clandinin, D. J., & He, M. F. (1997). Teachers' personal practical knowledge on the professional knowledge landscape. Teaching and teacher education. 13(7): 665-674.
Cranmer, S. (2006). Enhancing graduate employability: Best intensions and mixed outcomes. Studies in Higher education . 31(2): 169-184.
Cresswell, J. W. (2012). Educational research, planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson Education, Inc.
Doll, R. C. (1996). Curriculum improvement: Decision making and process. Allyn & Bacon.
Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
Floyd, C. E. (2010). Faculty participation in decision making: Association for the study of higher education, Washington, DC: Clearing house on higher education.
Goodlad, S. (1984). Education for the Professions: Quis Custodiet?: Papers Presented to the 20th Annual Conference of the Society for Research In to Higher Education. 20. Open University Press.
Hass, G. (2006). Who shoud plan the Curriculum? In: F. Parkay; E. Anctil & Hass, G. (Eds.). Curriculum planning : A contemporary approach. Boston: Allyn and Bacon.
Ho, D. C. W. (2010). Teacher participation in Curriculum and pedagogical decision: Insights into Curriculum leadership. Educational management administration & leadership. 38 :613-624.
Jakab, E. & Lukic, J. (2005). Disciplinization: Process and problematic. A comparative of eight European countries, Central European University Foundation, Hungary.
James, E. W. (2006). A study of faculty participation and involvement in residential learning communities at four comprehensive universities, University kansas.
John, V. W. (2011). Human capital, higher education institutions and quality of life. 41(5): 446- 454.
Johnston, B., & Watson, A. (2006). Employability: Approaches to developing student career awareness and reflective practice in undergraduate business studies, In: P. Tynjala., Valimaa & G. Boulton- Lewis (Eds.). Higher education and working life: Collaboration, confrontations and challenges, Elsevier.
Kimpston, R & Anderson, D. (1986). The Locus of Curriculum Decision Making and Teachers’ Perceptions of Their Owen Attitudes and behaviors toward Curriculum Planning. Journal of Curriculum and Supervision. 1(2), 100-110.
Klein, Frances (1991). The Politics of Curriculum Decision-Making: issues in centralizing the curriculum. New York: State University of New York.
Knapper, C & Cropley, A. J. (2000). Lifelong learning in higher education. Psychology Prees.
Knight, P. & York, M. (2003). Employability and good learning in Higher education. Teaching in Higher Education. 8(1): 3-16.
Lattuca, L,. & Stark, J. (2009). Shoping the colleje carriculum: Academic plans in context, San Francisco: JOSSEY – Bass.
Lattuca, L.R. & J.S. Stark. (2011). Shaping the college curriculum: Academic plans in context. John Wiley & Sons.
Mayring, P. (2000). Qualitative content analysis. Qualitative Social Research. 1(2).
McIntyre, J. (1979). Curriculum specialist: Technician or advocate? The clearing house. 53(4):175-176.
Ornstein, A.C. & Hunkins, F.P. (2004). Curriculum: Foundations, principles, and issues. Allyn and Bacon Boston.
Sabar, N. (1994). Curriculum development at school level. International encyclopedia of education, supplement, (1), 12667-1272.
Schon, D. A. (1990). Educating the reflective practitioner. San Francisco: Josses- Bass.
ُSchwab, J.J. (1983). The partical 4: Something for curriculum Professors to do. In curriculum inquiry. 13(3):239-265.
Short, E. (2002). Knowledge and the educative functions of a university: Designing the Curriculum of Higher education, Curriculum Studies. 34(2): 139- 148.
Short, E. C. (1982). Curriculum Developement and Organization. Encyclopedia of Edmcational Research. 1(3).
Silverman, D. (2005). Doing Qualitative Research. London: Sage Publication
Squires, G. (1992). Interdisciplinary. London: Nuffield Foundation Group for Research & Innovation in Higher education.
Tashakkori, A.,& Teddlie, C. (2003). Handbook of mixed methods in social and behavioral research. Thousand Oaks, CA: Sage.
Teichler, U. (1999). Higher education policy and the word of work changing conditions and challenges. Higher education policy. 12: 285-312.
Toohey, S.(2002). Designing Courses for Higher Education, Buckingham: SRHE and Open University Press.
Valimaa, J. & Hoffman, D .(2008). Knowledge society discourse and higher education. High Edue. 56: 265-285.
Walker, D & Soltis, J. (2004). Curriculum and Aims. New York & London. Teacher College Press.
Walker, D (2003). Fundamentals of Curriculum: Passion and Professionalism. New Jersey & London: Lawrence Erlbaum Associates.
Williams, G. (1985). Graduate employment and vocationalism in higher education. European Journal of Education. 20(2-3): 181-192.
Willis, T. H., & Taylor, A. (1999). Total quality management and higher education. European Journal of Education. 20(2-3): 181-192.
York, M. & Knight, P.(2007). Evidence-informed pedagogy and the enhancement of student employability. Teaching in Higher Education. 12(2): 157-170.