تحلیل الگوی نابرابری‌ فضای آموزشی شهرستان‌های کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای انسانی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

در ایران رشد کمی و بی سابقة نهاد‌های آموزشی از خردترین پایه تا آموزش عالی طی دو دهة اخیر فزونی یافته است اما نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهد شاخص توسعه آموزشی از توزیع جغرافیایی عادلانه برخوردار نیست. لذا این پژوهش با هدف شناخت و تحلیل فضایی نابرابری آموزشی در بین شهرستان‌های کشور انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی – تحلیلی می‌باشد و داده‌های این تحقیق از نتایج سرشماری 1390 و سالنامه وزرات آموزش و پرورش (1390) به تفکیک شهرستان‌های کشور استخراج و براساس رویکرد سیستمی به صورت شاخص تبدیل شده است. به منظور ارزیابی نابرابری، این مفهوم در دو بعد شاخص‌های درونداد و برونداد و 33 شاخص مورد سنجش قرار گرفت. تکنیک مورد استفاده برای شاخص‌سازی تکنیک ویکور می‌باشد و وزن ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌ها با براساس نظرات 10 تن از صاحبنظران و اساتید تعیین و در محاسبات مورد استفاده قرار گرفت. همچنین به منظور انجام تحلیل‌های فضایی، پس از انتقال داده‌ها به نرم‌افزار Arc gis از تکنیک‌های آماری فضایی شامل خوشه‌بندی فضایی و تحلیل لکه‌های داغ استفاده شد. یافته‌ها حاکی از آن است که شهرستان‌های مرزی کشور نسبت به مرکز دارای نابرابری در توزیع امکانات و بهره مندی از آموزش هستند و این نابرابری در شهرستان‌های جنوبی کشور نظیر استان‌های بوشهر و سیستان و بلوچستان نمایان‌تر است. نتایج تحلیل‌ها مبین نیاز شهرستان‌های کمتر برخوردار از آموزش به برنامه‌ریزی و توجه ویژه سیاست‌گذاران این حوزه به این مناطق می‌باشد.
در ایران رشد کمی و بی سابقة نهاد‌های آموزشی از خردترین پایه تا آموزش عالی طی دو دهة اخیر فزونی یافته است اما نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهد شاخص توسعه آموزشی از توزیع جغرافیایی     عادلانه برخوردار نیست. لذا این پژوهش با هدف شناخت و تحلیل فضایی نابرابری آموزشی در بین شهرستان‌های کشور انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی – تحلیلی می‌باشد و داده‌های این تحقیق از نتایج سرشماری 1390 و سالنامه وزرات آموزش و پرورش (1390) به تفکیک شهرستان‌های کشور استخراج و براساس رویکرد سیستمی به صورت شاخص تبدیل شده است. به منظور ارزیابی نابرابری، این مفهوم در دو بعد شاخص‌های درونداد و برونداد و 33 شاخص مورد سنجش قرار گرفت. تکنیک مورد استفاده برای شاخص‌سازی تکنیک ویکور می‌باشد و وزن ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌ها با براساس نظرات 10 تن از صاحبنظران و اساتید تعیین و در محاسبات مورد استفاده قرار گرفت. همچنین به منظور انجام تحلیل‌های فضایی، پس از انتقال داده‌ها به نرم‌افزار Arc gis از تکنیک‌های آماری فضایی شامل خوشه‌بندی فضایی و تحلیل لکه‌های داغ استفاده شد. یافته‌ها حاکی از آن است که شهرستان‌های مرزی کشور نسبت به مرکز دارای نابرابری در توزیع امکانات و بهره مندی از آموزش هستند و این نابرابری در شهرستان‌های جنوبی کشور نظیر استان‌های بوشهر و سیستان و بلوچستان نمایان‌تر است. نتایج تحلیل‌ها مبین نیاز شهرستان‌های کمتر برخوردار از آموزش به برنامه‌ریزی و توجه ویژه سیاست‌گذاران این حوزه به این مناطق می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


آتشک، محمد. (1391). ارزشیابی عدالت جنسیتی در نظام آموزشی ایران. فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 10(4)، 127-151.
آهنچیان، محمدرضا و شعبانی ورکی، بختیار. (1381). برابری فرصت‌های آموزشی درمناطق مرزی و غیر مرزی خراسان. همایش ملی مهندسی اصلاحات در آموزش و پرورش، 14-1، http://ensani.ir
اعظم زاده، منصوره و رضایی، انیس. (1389). نابرابری جنسیتی آموزشی در بخش درودفرامان کرمانشاه. فصلنامه مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 8(2)، 7-23.
اسماعیل سرخ، جعفر. (1386). نابرابری آموزشی و نابرابری‌های فضایی در دو بعد قومی و منطقه‌ای (مطالعه موردی دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی در سال تحصیلی 80-1381). فصلنامه تعلیم و تربیت، 23(3)، 104-124.
بابادی عکاشه، زهرا؛ شریف، سید مصطفی و جمشیدیان، عبدالرسول. (1387). تأمین و گسترش برابری فرصت‌ها و عدالت آموزشی در آموزش و پرورش استان اصفهان. فصلنامه رفاه اجتماعی، 10(37)، 287-305.
بدری گرگری، رحیم. (1381). نابرابری فرصت‌های آموزشی و تربیتی در مناطق دو زبانه کشور. همایش ملی مهندسی اصلاحات درآموزش وپرورش، 12-1 . http://www.ensani.ir
داش خانه، فاطمه (1380)، دوره آموزش عمومی به منظور ارایه مدلی نظری برای آموزش دختران. فصلنامه تعلیم و تربیت، 68(4)، 48-32.
روشن، احمدرضا. (1385). توزیع فرصت‌های آموزشی در آموزش عالی. بررسی‌های بازرگانی، (19)، 76-83.
زارع شاه آبادی، اکبر و بنیاد، لیلا. (1393). بررسی موثرعوامل بر نابرابری آموزشی دربین دانش آموزانشهر کازرون. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، 14(13)، 39-68.
عسگری، علی. (1390). تحلیل آمار فضایی با . ARC GIS تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
کچویان، حسین و آقاپور، علی. (1385). کندوکاو در نابرابری‌های آموزشی در ایران. نشریه راهبرد یاس، (7)، 115-154.
کریمیان بستانی، مریم و اقبالی، ناصر. (1390). بررسی روند توزیع مراکز آموزشی در شهر زاهدان با تاکید بر عدالت اجتماعی (1380-1388). فصلنامه جغرافیای انسانی، 3(2)، 181-192.
ملکی، سعید، احمدی، رضا و ترابی، ذبیح الله. (1392). سطح بندی توسعه آموزشی در شهرستان‌های استان خوزستان. دو فصلنامه برنامه‌ریزی آموزشی، 2(4)، 167-197.
مصری نژاد، شیرین و ترکی، لیلا. (1384). تعیین درجه توسعه نیافتگی آموزشی استان‌های ایران(تکنیک تاکسونومی عددی). مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد، (3 و 4)، 178-196.
معروفی، یحیی. (1381). بررسی نابرابری فرصت‌های آموزشی دوره متوسطه در شهرستان‌ها و مناطق آموزشی تابعه استان کردستان در سنوات تحصیلی (72-1371الی 78-1377). همایش ملی مهندسی اصلاحات در آموزش و پرورش. 9-1. http://www.ensani.ir/
نبی زاده سرابندی، سیما. (1384). بی عدالتی در فرصت‌های آموزشی استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه پژوهش زنان، 3(3)، 155-175.
نصیری، معصومه و اعظمی، هادی. (1385). نابرابری‌های شهری تهدیدی برای امنیت اجتماعی تهران. رویکردی در جغرافیای سیاسی، فصلنامه ژئوپلتیک، 2(1)، 43-61.
یاسوری، مجید و خوشرو، صادقی. (1388). نابرابری؛ علل، چگونگی و پیامدهای آن. اطلاعات اقتصادی سیاسی، 266(2-1)، 320-218.
یزدانی، محمد حسن؛ غفاری گیلانده، عطا و علیزاده، یوسف. (1392). بررسی و رتبه بندی توسعه آموزشی نواحی نوزده گانه آموزش و پرورش استان اردبیل. دوفصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 2(4)، 37-66.
Asadullah, M. N., & Yalonetzky, G. (2012). Inequality of educational opportunity in India: changes over time and across states. World Development, 40(6), 1151-1163.
Choudhury, S., & Sarkar, D. (2012). Gender Inequality in Education and Employment of Coochbehar District.International Journal of Social Science Tomorrow, 1(1), 1-10.
Hewlett Foundation, (2008). Quality Education in Developing Countries Grantmaking Strategy. Retrieved from http://www.hewlett.org/
Krishnaratne, S., White, H., & Carpenter, E. (2013). Quality education for all children? What works in education in developing countries? New Delhi: International Initiative for Impact Evaluation (3ie), Working Paper, (20). Retrieved from www.3ieimpact.org.
Lall, S. V., & Chakravorty, S. (2005). Industrial location and spatial inequality: Theory and evidence from India. Review of Development Economics, 9(1), 47-68.
Molavi, M., Sadeghi, M. R., & Shirazi, S. A. M. (2013). Surveying on Different Models of Strategic Human Resource Planning and Ranking of them Based on VIKOR and AHP Methodology.International Journal of Economy, Management and Social Sciences, 2(6), 310-317.
Rolleston, C., James, Z., & Aurino, E. (2013). Exploring the effect of educational opportunity and inequality on learning outcomes in Ethiopia, Peru, India, and Vietnam. Background Paper for the UNESCO Education for All Global Monitoring Report.
Senadza, B. (2012). Education inequality in Ghana: gender and spatial dimensions. Journal of Economic Studies, 39(6), 724-739. ‏
Shemshadi, A., Shirazi, H., Toreihi, M., & Tarokh, M. J. (2011). A fuzzy VIKOR method for supplier selection based on entropy measure for objective weighting. Expert Systems with Applications, 38(10), 12160-12167.
Sayadi, M. K., Heydari, M., & Shahanaghi, K. (2009). Extension of VIKOR method for decision making problem with interval numbers. Applied Mathematical Modelling, 33(5), 2257-2262.
Stillwell, J., Norman, P., Thomas, C., & Surridge, P. (2010). Spatial and social disparities. Netherlands: Springer pub.
Tomul, E. (2011). Educational Inequality in Turkey: An Evalution by Gini Index. Education and Science, 36(160), 133-143.
Trabelsi, S. (2013). Regional inequality of education in Tunisia: an evaluation by the Gini index. Region ET Developpement, (37), 95-117.
Yang, Z. (2012). A spatial analysis of educational inequality in mainland China. Retrieved from https://deepblue.lib.umich.edu.
World Bank. (2000). Higher education in developing countries: peril and promise. Retrieved from http://documents.worldbank.org.
Zeng, J., Pang, X., Zhang, L., Medina, A., & Rozelle, S. (2014). Gender Inequality in Education in China: A Meta‐Regression Analysis. Contemporary Economic Policy, 32(2), 474-491.
Zarei, S., & Talebnia, G. (2015). Study the areas performance evaluation of regions at Tehran municipality by GAHP-VIKOR techniques. Applied Mathematics in Engineering Management and Technology, 3(1), 143-150.