ارزیابی و رتبه بندی سطح توسعه یافتگی آموزشی استان های منطقه زاگرس با استفاده از مدل چند معیاره وایکور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز

3 دانشگاه آزاد اسلامی، سردشت(مهاباد)

4 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز

چکیده

شناسایی وضع موجود مناطق، اساسی­ترین موضوع در برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای به شمار می­رود که مستلزم تجزیه و تحلیل بخش­های مختلف آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می­باشد. هدف از این پژوهش ارزیابی و تحلیل سطح توسعه­یافتگی استان­های منطقه زاگرس (ایلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همدان) از لحاظ شاخص آموزشی در قالب 20 متغیر، با استفاده از مدل چند معیاره وایکور می­باشد. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی – تحلیلی می­باشد که در ابتدا داده­ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق روش اسنادی با استفاده از سرشماری سال 1390، سالنامه­های آماری و اطلاعات مربوط به آموزش و پرورش گردآوری شده، سپس این اطلاعات از طریق نرم­افزارهای آماری اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و وضعیت توسعه­یافتگی آموزشی استان­های این منطقه با استفاده از مدل چند معیاره وایکور مشخص شده است. در نهایت در راستای تحلیل بهتر فضایی توسعه آموزشی، نتایج محاسبات با استفاده از نرم افزار آرک جی­آی­اس[1] به ترسیم نقشه‌ منجر شده است. نتایج پژوهش بیانگر شکاف توسعه­ای شدید میان استان­های منطقه به لحاظ شاخص آموزشی می­باشد، زیرا استان ایلام با مقدار وایکور 049/0 در رتبه اول و سایر   استان­ها به ترتیب همدان، لرستان، کرمانشاه و کردستان با اختلاف بسیاری نسبت به استان ایلام با مقادیر وایکور 1953/0، 3581/0، 5006/0 و 7735/0 در رتبه­های بعدی قرار دارند. این استان­ها نیازمند اتخاذ سیاست­ها و انجام اقدامات مناسب و سریع هستند تا بتوانند بر محرومیت­های فعلی فائق آیند و زمینۀ توسعه متعادل ملی و منطقه­ای فراهم آید.



[1] Arcgis

کلیدواژه‌ها


اکبری، محمود. (1394). تحلیل فضایی شاخص­های توسعه آموزشی در مناطق شهری و روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد، مجله جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، 15، 84-69.
امانپور، سعید؛ اسماعیلی، اعظم و جوکار، سجاد. (1391). تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان خوزستان از نظر شاخص آموزشی با استفاده از روش تاکسونومی عددی، فصلنامه آمایش محیط، 17، 61- 41.
تقوایی، مسعود و صبوری، محمد. (1391). تحلیل تطبیقی سطح و میزان توسعه یافتگی اجتماعی    شهرستان­های استان هرمزگان، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 23 (2)، 68- 53.
ترکی، لیلا و مصری نژاد، شیرین. (1383). تعیین درجه توسعه­نیافتگی آموزشی استان­های ایران (تکنیک تاکسونومی عددی)، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشکده اصفهان، 16 (3و4)، 196- 176.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا. (1388). بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه­یافتگی مناطق شهر مشهد، مجلة دانش و توسعه، 15 (27)، 202- 182.
خضری، محمد. (1376). ارزیابی و تعیین درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان کردستان، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه اصفهان.
داداش پور، هاشم؛ علیزاده، سمانه و رفیعیان، مجتبی. (1392). سنجش سطوح توسعه یافتگی و نابرابری­های فضایی در استان خراسان شمالی با استفاده از منطق فازی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 21 ،120- 103.
رهنمایی، محمد تقی و پورخداد، بهناز. (1394). درجه توسعه­یافتگی آموزشی شهرستان­های استان گیلان، فصلنامه جغرافیا، 46، 62-41.
زرند، مهشید؛ حصاری، مجتبی و نیلی ثانی، حمید رضا. (1386). رتبه­بندی شهرستان­های استان های خراسان از لحاظ میزان توسعه­یافتگی، گزیده مطالب آماری، 18(2)، 55- 43.
سالنامه آماری استان ایلام. (1390)،  استانداری ایلام، معاونت آمار و اطلاعات.
سالنامه آماری استان کردستان. (1390)،  استانداری کردستان، معاونت آمار و اطلاعات.
سالنامه آماری استان کرمانشاه. (1390)،  استانداری کرمانشاه، معاونت آمار و اطلاعات.
سالنامه آماری استان لرستان. (1390)،  استانداری لرستان، معاونت آمار و اطلاعات.
سالنامه آماری استان همدان. (1390)،  استانداری همدان، معاونت آمار و اطلاعات.
صرافی، مظفر. (1379). مبانی برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای، تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی.
عطایی، محمد. (1389). تصیم­گیری چند معیاره،شهارود: دانشگاه صنعتی شاهرود.
عطایی، محمد و رضا، میکائلی. (1386). انتخاب مکان مناسب برای احداث کارخانه آلومینا – سیمان با روش وایکور، بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی ایران، بهمن ماه 1386.
غفاری گیلانده، عطا. (1380). ارزیابی نظام توسعه کالبدی شهر و ارائه الگوی مناسب توسعه کالبدی شهر با استفاده از GIS در قالب مدل توسعه پایدار زمین مطالعه موردی اردبیل، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
قائدرحمتی، صفر؛ خادم الحسینی، احمد و محمود فر، علی. (1389). تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه آمایش محیط، 9، 114- 97.
مالچفسکی، یاچک. ( 1385). سامانه­های اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمه اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، تهران: سمت.
معصومی، محمد تقی و اثنی­عشر، محمد. (1391). تحلیلی بر روند تغییرات نابرابری های ناحیه ای و سطوح توسعه با استفاده از تکنیک های برنامه ریزی و تعیین سطوح توسعه یافتگی شهرستان­های استان اردبیل (1385 – 1365)، فصلنامه علمی - پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 4(3)، 106 – 87.
ملکی، سعید؛ احمدی، رضا و ترابی، ذبیح­الله. (1392). سطح بندی توسعه آموزشی در شهرستان های استان خوزستان، دو فصلنامه مطالعات برنامه ریزی آموزشی، 2(4)، سال دوم، 197- 167.
منصوری دانشور، محمدرضا و رحمتی، لیلا. (1390). کاربرد تحلیل عاملی در سطح بندی شاخص­های توسعه یافتگی برای شهرستان­های استان خراسان رضوی، مجله طاق (نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی)، 54 و 55، ، 57 – 50.
نسترن، مهین. (1382). تبیین تعادل فضایی و تحلیل پراکنش نماگرهای آموزشی (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله پژوهشی علوم انسانی اصفهان، 15، 58-39.
نسترن، مهین؛ ابوالحسنی، فرحناز و ایزدی، ملیحه. (1389). کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعةپایدار مناطق شهری (مطالعة موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 21 (2)، 100- 83.
نظم­فر، حسین و علی­بخشی، آمنه. (1393). سنجش نابرابری فضایی در برخورداری از شاخص­های آموزشی با استفاده از روش تاپسیس (مطالعه موردی: استان خوزستان)، دو فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی آموزشی، 3(6) 134-115.
ویسی ناب، فتح­الله؛ بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم آسمین، حسین. (1392). تحلیل تطبیقی از وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، 5(17)، 170 – 153.
یاری حصار، ارسطو؛ بدری، سید علی؛ پورطاهری، مهدی و فرجی سبکبار، حسنعلی. (1390). سنجش و ارزیابی پایداری حوزه روستایی کلان شهر تهران، پژوهش­های روستایی، 2(4)، 89-12.
یزدانی، محمد حسن؛ غفاری گیلانده، عطا و علیزاده، یوسف. (1392).  بررسی و رتبه بندی توسعه آموزشی نواحی نوزده گانه آموزش و پرورش استان اردبیل، دو فصلنامه مطالعات برنامه ریزی آموزشی، 2 (4)، 66 – 37.
Atashin, p. S & sasani, A. (2013). Applying logarithmic fuzzy preference programming and vikor methods for supplier selection: a case study, journal of American science, l9, 105 -109.
Arbakaf, A. (2008). Measurement of Service Sector in Urban Economy, Rouledge London, 18(4), 112–1128.
Buyukozkan, G & Ruan, D. (2008). Evaluation of software development projects using a fuzzy multicriteria decision approach, Journa Mathematics and Computers in Simulation, 77, 464-475.
Dupont, V. (2007). Do Geographical Agglomeration, Growth and Equity Conflict?, Regional Science, 86, 193-213.
Kanbur, R & Venables, A. J. (2005).  Spatial inequality and development, Oxford University Press, New York.
Mahmoodzadeh, J & Pariazar, M & Zaeri, S. (2007). Project Selection by Using Fuzzy AHP and TOPSIS Technique, World Academy of Science,21, 333-338.
Malmberg, A. (2000). Agglomeration and Firm Performance: Economies of Scale, Localisation, and Urbanisation among Swedish Export Firms, Environmental and planning, 32, 305-321.
Mirkov. L. (2009). Urban opportunity from sustainable development: Netherlands experience, J ournal of urban landscape,23(6),112-120.
Nel, E & Rogerson, C. M. (2009). Re-thinking Spatial Inequalities in South Africa, Lessons from International Experiences. Urban Forum, 20, 141-155.
Opricovic, S & Tzeng, H. (2004). Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European, Journal of Operational Research, 156 ,455- 445.
Robert, R. (2004). Sustainable Urban Planning Tipping The Balance”, Blackwell publishing.